эфо́р, ‑а, м.

У старажытнай Спарце — адзін з пяці выбраных на год народным сходам прадстаўнікоў, якія кіравалі палітычным жыццём дзяржавы.

[Ад грэч. éphoros — наглядальнік.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пять пяць, род. пяці́;

◊

знать как свои́ пять па́льцев ве́даць як свае́ пяць па́льцаў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пяцярны́, ‑ая, ‑ое.

Разм.

1. Які складаецца з пяці аднародных ці падобных частак, прадметаў.

2. Павялічаны ў пяць разоў, большы ў пяць разоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пяціты́сячны, ‑ая, ‑ае.

1. Ліч. парадк. да пяць тысяч.

2. Які складаецца з пяці тысяч. Пяцітысячны атрад.

3. Разм. Коштам у пяць тысяч рублёў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нюх, -у, м.

1. Здольнасць да ўспрыняцця і адрознівання пахаў (адно з пяці знешніх пачуццяў).

У сабакі добры н.

2. перан. Чуццё, кемлівасць.

У яго добры н. на ўсё новае.

◊

Ні за нюх (панюх) табакі (разм.) — ні за што, дарэмна (загінуць, прапасці).

Сабачы нюх — вострае адчуванне паху.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пяцібо́р’е, ‑я, н.

Комплекс фізічных практыкаванняў па пяці відах спорту, а таксама спартыўнае спаборніцтва па гэтаму комплексу.

•••

Сучаснае пяцібор’е — від спорту, які ўключае верхавую язду, фехтаванне, стральбу, плаванне, бег па перасечанай мясцовасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

павартава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., каго-што і без дап.

Вартаваць некаторы час. Павартаваць чужыя рэчы. Павартаваць да пяці гадзін. □ [Максім:] Калі ўжо выбраўся, то і добра: павартуеш сёння за мяне, а я другі раз за цябе. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упяцёх, прысл.

У колькасці пяці чалавек (толькі пра мужчын ні толькі пра жанчын). [Алесь:] — Мсціслаў, Пятрок, Ясюкевіч, Мацей Біскуповіч, Усяслаў Грыма... ну, і я. Мы ўпяцёх узяліся за людзей, якіх ведалі. Разумееш, у хлопцаў справа пайшла весялей. Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паўнакро́ўны, ‑ая, ‑ае.

1. Які вылучаецца паўнакроўнасцю (у 1 знач.), хворы ад лішку крыві.

2. Здаровы. Мельнік быў паўнакроўны мужчына гадоў сарака пяці. Гамолка. // перан. Насычаны, змястоўны, багаты на ўражанні, падзеі і пад. Усё вакол жыло паўнакроўным, шчаслівым жыццём. Краўчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зо́рачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

1. Памянш.-ласк. да зорка.

2. Група з пяці акцябрат, а таксама сход такой групы. Акцябраты цёпла развіталіся з дзедам Іванам. А назаўтра, калі сабраліся на сваю зорачку, парашылі: «Хадзіць да Алежкавага дзеда». Юрэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)