архі́ў, -хі́ва, мн. -хі́вы, -хі́ваў, м.

1. Установа, якая зберагае, сістэматызуе і апісвае старадаўнія дакументы, графічныя помнікі мінулага.

Здаць у а. (таксама перан.: прызнаць устарэлым, малапатрэбным).

2. Аддзел установы, дзе захоўваюцца старыя дакументы.

3. Збор рукапісаў, лістоў і пад., што маюць дачыненне да дзейнасці якой-н. установы ці асобы.

А. інстытута.

А.

Якуба Коласа.

|| прым. архі́ўны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

спіл, ‑у, м.

Месца разрэзу пілой (дрэва, бервяна і пад.). Адзін з верхніх знойдзеных тут зрубаў датуецца па спіле 1318 г. «Помнікі».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уязны́, ‑ая, ‑ое.

Які служыць, прызначаны для ўезду. Уязныя вароты. □ Асталіся руіны касцельнай вежы, захаваліся ўязная брама і фасадная частка кляштара. «Помнікі».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гарадзі́шча, ‑а, н.

Месца, дзе захаваліся астаткі старажытнага пасялення. У культурным пласце Берасцейскага гарадзішча добра захаваліся драўляныя пабудовы і рэчы гаспадарчага побыту. «Помнікі».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шмат’я́русны, ‑ая, ‑ае.

Які мае некалькі ці шмат ярусаў, гарызантальных радоў, размешчаных у выглядзе паверхаў. Пры браме была яшчэ высокая шмат’ярусная вежа. «Помнікі».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Нярэ́шка ’прылада для лоўлі рыбы’: Пак лʼешчы нʼерэсцʼацца, стаўлʼайуц’ нʼерэшкі (Куч.), нярэжка ’рыбалоўная снасць (сеткавы мяшок, прымацаваны да двух шастоў), лавілі там, дзе нераставала рыба’ (Помнікі гіст. і культ. Беларусі, 1974, 4, 55). Відаць, з ⁺нерест‑ка з ад’ідэацыяй да мярэжка, мярэжа (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прывясны́, ‑ая, ‑ое.

Прызначаны, прыстасаваны для прывешвання. Прывясны замок. Прывясная лямпа. □ Грамата напісана уставам на невялікім кавалку пергаменту з абрыўкам шнура ад згубленай прывясной пячаткі. «Помнікі».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сіметры́чны, ‑ая, ‑ае.

Пабудаваны па закону сіметрыі; які мае сіметрыю. Планіроўка дома строга сіметрычная. Цэнтр — вялікая зала, з якой калідорамі можна трапіць у жылыя пакоі. «Помнікі».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

літарату́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж.

1. Сукупнасць мастацкіх твораў пісьменнасці, якія маюць грамадскае і пазнавальнае значэнне.

Навуковая л.

Мемуарная л.

2. Від мастацтва, характэрнай рысай якога з’яўляецца стварэнне мастацкіх вобразаў пры дапамозе слова.

Беларуская мастацкая л.

3. Сукупнасць твораў якой-н. галіны ведаў, па якім-н. спецыяльным пытанні.

Палітычная л.

Тэхнічная л.

|| прым. літарату́рны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Літаратурныя помнікі.

Літаратурныя колы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Музей ’музей, дзе знаходзяцца, вывучаюцца і выстаўляюцца на агляд помнікі матэрыяльнай і духоўнай культуры, прыроды’ (ТСБМ, Яруш.). Праз рус. мову (Крукоўскі, Уплыў, 77), у якой з польск. muzeum ці з ням. Museum ад лац. museum < ст.-грэч. μουσεῖον ’які належыць музам’. (Фасмер, 3, 5). Да му́за (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)