Verbum

◎ Кі́блі ’посуд’ (Сцяшк. Сл.). Укр. кибель ’вядро, цэбар’. Запазычана праз польскае пасрэдніцтва (польск. kibel ’тс’) з ням. Kübel ’цэбар’ (Слаўскі, 2, 131; ЕСУМ, 2, 428).

Таўко́та ’таўкатня’ (Ян.). Да таўкаць (гл.), утварэнне з суф. от‑а, для якога мяркуецца польскае паходжанне (Пацюпа ў Станкевіч, Язык, 1171), што па лінгвагеаграфічных прычынах малаверагодна.

Абсалю́цыя ’адпушчэнне грахоў’ (Нас.), ст.-бел. абсолюция з 1647 (Нас. Гіст.) < лац. absolutio ’звальненне’. Запазычанне хутчэй за ўсё праз польскае пасрэдніцтва, паколькі звязана з царкоўнай тэрміналогіяй (польск. absolucja).

Амбара́с ’непакой’ (Др.-Падб., БРС, Гарэц., Бяльк., Нас., Касп., Нас. Сб. посл., Мар. дыс.), амбарасіцца ’непакоіцца’ (Касп.), амбарасна ’непакойна’ (Касп.), з франц. embarras праз польскае ambaras (Кюнэ, Poln., 40).

Абсерва́цыя ’назіранне’ < лац. observatio праз польскае пасрэдніцтва. Польск. obserwacja пранікла ў беларускую мову ў XV–XVII стст. Не выключаны таксама непасрэдны лацінскі ўплыў. Параўн. ст.-бел. обсервовати ’захоўваць, прытрымлівацца’ (Булыка, Запазыч.).

Падда́ны ’асоба, якая знаходзіцца ў падданстве якой-н. дзяржавы’. Ст.-бел. подданый ’падданы’ (1434 г.). З польск. poddany (Булыка, Лекс. запазыч., 21). Польскае слова калькуе лац. subditus ’тс’ (Фасмер, 3, 296).

Аванга́рд. Новае запазычанне праз рускую мову з французский avant‑garde. Пра польскае пасрэдніцтва гаварыць цяжка, бо мы не сустракаем формы авангарда жаночага роду (< awangarda < awangwardja). Фасмер, 1, 58; Шанскі, 1, А, 23.

Тамта́м ’ударны музычны інструмент, разнавіднасць гонга’ (ТСБМ). З франц. tam‑tam ’тамтам’ (праз рускае або польскае пасрэдніцтва) < хіндзі ṭamṭam ’барабан’, якое з’яўляецца гукапераймальным утварэннем (ЕСУМ, 5, 513; Голуб-Ліер, 477; Фасмер, 4, 18).

Вальцава́ць (БРС), вальцаваць (жалеза) (КТС), вальцы (БРС, Інстр. III). Да ням. walzen ’вальцаваць, пракатваць’, перааформленага на славянскай глебе з дапамогай суфікса ‑ава. Магчыма, праз польскае пасрэдніцтва (польск. walcować). Параўн. Шанскі, 1, В, 14–15.

Вар’я́т (Шат., Касп., Сцяшк. МГ, БРС). Укр. дыял. (зах.) варія́т ’тс’. Запазычанне з польск. warjat ’тс’ (а гэта польскае семантычнае новаўтварэнне да лац. variare ’змяняць’, variatio ’разнавіднасць’, varius ’розны’; гл. Брукнер, 602). Параўн. вар’ява́ць.