ра́нні, -яя, -яе.

1. Які мае адносіны да рання; ранішні.

У р. час.

2. Які з’яўляецца самай першай, пачатковай парой якога-н. часу, пачаткам пэўнага працэсу, першай стадыяй развіцця.

Р. вечар.

Ранняе Сярэдневякоўе.

3. Які наступае раней, чым звычайна (пра поры года, час сутак і пад.).

Ранняя зіма.

◊

Малады ды ранні (разм., часцей неадабр.) — пра вопытнага, спрактыкаванага не па гадах чалавека.

Ранняя птушка — пра таго, хто рана ўстае, з’яўляецца рана дзе-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

франтыспі́с, -а, М -сце, мн. -ы, -аў, м.

1. У архітэктуры: галоўны фасад будынка.

2. Малюнак або партрэт, які змяшчаецца перад першай старонкай кнігі або зверху старонкі перад пачаткам тэксту.

|| прым. франтыспі́сны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чайнво́рд, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

Род задачы-галаваломкі на адгадванне слоў, размешчаных у клетачках такім чынам, што апошняя літара папярэдняга слова з’яўляецца першай літарай наступнага і г.д.

|| прым. чайнво́рдны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гарэ́ліца, ‑ы, ж.

Нар.-паэт. Гарэлка ​2. Піце гарэліцу, госцейкі, піце, Слаўную Ганначку нашу любіце. Першай з брыгадай яна ўставала, Першай на поле ішла, працавала. Танк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пая́рак, ‑рку, м.

Воўна ад першай стрыжкі ягнят.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тана́льнасць, -і, ж. (спец.).

1. Вышыня гукаў ладу, якая вызначаецца становішчам галоўнага тону (першай ступені гамы).

2. Асноўны колер, каларыт, спалучэнне тонаў у карціне.

3. перан. Асноўная эмацыянальная настроенасць у мастацкім творы.

Лірычная т. паэмы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абжы́так, ‑тку, м.

У выразах: на абжытак, для абжытку — для задавальнення першай неабходнасці, першай у жыцці патрэбы. [Томчак:] — Адпусці. Усё, што ёсць у маім абозе, пакінем табе на абжытак. Бажко.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыстро́іць¹, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены; зак., каго-што.

1. Паставіць у строй (у 1 знач.), у дадатак да ўжо пастроеных.

П. другую роту да першай.

2. Уладкаваць на работу, інш. месца (разм.).

|| незак. прыстро́йваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гі́льдыя, ‑і, ж.

1. У сярэдневяковай Еўропе — аб’яднанне купцоў або рамеснікаў, якое абараняла інтарэсы або цэхавыя прывілеі сваіх членаў.

2. У царскай Расіі — адзін з трох саслоўнападатковых разрадаў, на якія падзялялася купецтва ў залежнасці ад велічыні капіталу. Купец першай гільдыі.

•••

Першай гільдыі — пра чалавека з крайнім праяўленнем якіх‑н. якасцей. Штукар першай гільдыі.

[Ад ням. Gilde — таварыства.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

...граф, ‑а, м.

Другая састаўная частка складаных слоў, што абазначае: а) які займаецца апісаннем прадмета, паказанага ў першай частцы, напрыклад: бібліёграф, этнограф; б) які займаецца графічным узнаўленнем з дапамогай сродкаў, паказаных у першай частцы, напрыклад: пітограф, фатограф; в) які запісвае тое, што паказана ў першай частцы (пра апараты і інш.), напрыклад: сейсмограф, фанограф.

[Ад грэч. graphō — пішу.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)