Калёсы ’конная чатырохколая гаспадарчая павозка’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Калёсы ’конная чатырохколая гаспадарчая павозка’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
браться
1. (руками за что-л.) бра́цца;
2. (начинать работу с помощью каких-л. орудий) бра́цца;
браться за
3. (начинать работу без указания на орудия труда) бра́цца;
браться за рабо́ту бра́цца за рабо́ту;
4. (давать согласие что-л. сделать) бра́цца, падраджа́цца;
5. (возникать) бра́цца;
отку́да у него́ беру́тся си́лы? адку́ль у яго́ бяру́цца сі́лы?;
6.
бра́ться за ум бра́цца за ро́зум.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
усу́нуць
1. вдви́нуть; всу́нуть;
2. вдеть;
3. всу́нуть, засу́нуть;
4. вста́вить;
5. (засунуть куда-л. край чего-л.) запра́вить;
6.
◊ у. свой нос — су́нуть свой нос
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ве́чны
○ ~ная мерзлата́ — ве́чная мерзлота́;
в. аго́нь — ве́чный ого́нь;
в. рухаві́к — ве́чный дви́гатель;
в. шах —
~нае пяро́ — ве́чное
◊ ~ная гісто́рыя — ве́чная исто́рия;
~ная па́мяць — ве́чная па́мять;
~ная сла́ва — ве́чная сла́ва;
в. спако́й — ве́чный поко́й;
на ве́кі ~ныя — на ве́ки ве́чные; на ве́ки веко́в;
спаць ~ным — сном спать ве́чным сном
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́стры
◊ в. на язы́к — о́стрый на язы́к; за сло́вом в карма́н не ле́зет;
~рая размо́ва — кру́пный (о́стрый) разгово́р;
~рае во́ка — о́стрый глаз;
згла́дзіць ~рыя вуглы́ — сгла́дить о́стрые углы́;
~рае пяро́ — о́строе
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
взяться
взяться за́ руки узя́цца (пабра́цца) за ру́кі;
взяться за дверну́ю ру́чку узя́цца за дзвярну́ю ру́чку;
взяться за
взяться за рабо́ту узя́цца за рабо́ту;
он взялся вы́полнить зада́ние досро́чно ён узя́ўся (падрадзі́ўся) вы́канаць зада́нне датэрміно́ва;
отку́да у него́ си́лы взяли́сь? адку́ль у яго́ сі́лы ўзялі́ся?;
взяться за кого́ узя́цца за каго́;
◊
отку́да ни возьми́сь ні адсю́ль, ні адту́ль;
взяться за ум узя́цца за ро́зум;
взяться за го́лову узя́цца (схапі́цца) за галаву́;
взялся за гуж, не говори́, что не дюж
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
за предлог
1. с
взять за́ руку узя́ць за руку́;
движе́ние за мир рух за мір;
вы́йти за дверь вы́йсці за дзве́ры;
ему́ за со́рок яму́ за со́рак, яму́ бо́льш за со́рак;
моро́з уже́ за два́дцать гра́дусов маро́з ужо́ за два́ццаць гра́дусаў;
за киломе́тр отсю́да за кіламе́тр адсю́ль;
за ме́сяц перед э́тим за ме́сяц перад гэ́тым;
взять за образе́ц узя́ць за ўзо́р;
сде́лать что за кого́-л. зрабі́ць што́ за каго́-не́будзь;
голосова́ть за предложе́ние галасава́ць за прапано́ву;
приня́ть кого́ за своего́ знако́мого палічы́ць каго́ за свайго́ знаёмага;
купи́ть за рубль купі́ць за рубе́ль;
по рублю́ за килогра́мм па рублю́ за кілагра́м; б) (при обозначении предмета, возле которого располагается кто-л. для какого-л. действия, занятия) за (што), да (чаго);
сесть за роя́ль се́сці за рая́ль;
сесть за стол се́сці за стол;
стать за пульт стаць за пульт; в) (при указании на переход границы времени) за (каго, што);
за́ полночь за по́ўнач; г) (при обозначении промежутка времени, в течение которого что-л. совершается) за (што);
за два дня рабо́та бу́дет зако́нчена за два дні рабо́та бу́дзе зако́нчана;
за отчётный пери́од за справазда́чны перы́яд; д) (минуя кого-, что-л.) за (каго, што);
вы́йти за воро́та вы́йсці за варо́ты; е) (при обозначении расстояния посредством предметов — где) за, праз;
за три до́ма от угла́ за (праз) тры дамы́ ад ро́га; ж) (при обозначении объекта действия) за (што);
взя́ться за рабо́ту узя́цца за рабо́ту (пра́цу);
взя́ться за
2. с
сиде́ть за столо́м сядзе́ць за стало́м;
за рабо́той за рабо́тай;
стоя́ть за станко́м стая́ць за станко́м;
сло́во за ва́ми сло́ва за ва́мі;
следи́ть за поря́дком сачы́ць за пара́дкам;
бума́га за но́мером 225 папе́ра за ну́марам 225;
за по́дписью секретаря́ за по́дпісам сакратара́; б) (по ту сторону, позади кого-, чего-л.) за; (преимущественно с оттенком протяжённости, реже — ещё) за (кім, чым);
за горо́й за гаро́й; в) (при указании на последовательность, постепенность) за (кім, чым);
чита́ть кни́гу за кни́гой чыта́ць кні́гу за кні́гай;
год за го́дом го́д за го́дам; г) (при указании лица, предмета
идти́ за водо́й ісці́ па ваду́;
посла́ть за до́ктором пасла́ць па до́ктара;
зайди́те за мной зайдзі́це па мяне́; (в конструкциях со значением искать, собирать что-л.) у, ў, па, ва, ува (што);
идти́ за я́годами ісці́ ў я́гады;
пое́хать за дрова́ми пае́хаць у (па) дро́вы; д) (для обозначения лица или предмета, на которое направлено действие) за (кім, чым), да (каго, чаго); а также переводится конструкциями без предлогов;
следи́ть за чье́й-л. мы́слью сачы́ць за чыёй-не́будзь ду́мкай;
уха́живать за же́нщинами заляца́цца да жанчы́н;
уха́живать за больны́м дагляда́ць хво́рага;
смотре́ть за детьми́ глядзе́ць дзяце́й; е) (для обозначения лица, обладающего каким-л. свойством) за (кім), у, ў, ва, ува (каго);
за ним во́дятся грешки́ за ім во́дзяцца грашкі́;
за ним есть э́та привы́чка у яго́ ёсць гэ́та прывы́чка; ж) (для обозначения лица или предмета, от которых зависит наступление какого-л. действия, состояния) за (кім, чым), у, ў, ва, ува (кім, чым); а также переводится конструкциями без предлогов;
де́ло ста́ло за немно́гим спра́ва ста́ла за малы́м;
заде́ржка за де́ньгами затры́мка ў граша́х;
о́чередь за ва́ми ва́ша чарга́, за ва́мі чарга́; з) (при обозначении причины) з-за (чаго), праз (што), па (чым), з прычы́ны (чаго);
за отсу́тствием све́дений з-за адсу́тнасці зве́стак;
за недоста́тком вре́мени з-за недахо́пу (праз недахо́п, з прычы́ны недахо́пу) ча́су;
за мо́лодостью лет па маладо́сці гадо́ў;
3.
выска́зывания за и про́тив выка́званні за і су́праць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)