плац-пара́д, ‑а, М ‑дзе, м.
Уст. Пляцоўка для ваенных вучэнняў, парадаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Першама́й, -я, м. (з вялікай літары).
Першае мая — дзень працы.
|| прым. першама́йскі, -ая, -ае.
П. парад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пара́да
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
пара́да |
пара́ды |
| Р. |
пара́ды |
пара́д |
| Д. |
пара́дзе |
пара́дам |
| В. |
пара́ду |
пара́ды |
| Т. |
пара́дай
пара́даю |
пара́дамі |
| М. |
пара́дзе |
пара́дах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
кастры́чніцкі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да кастрычніка (у 1 знач.), уласцівы яму. Кастрычніцкія дажджы. □ Ужо вечарэла — кастрычніцкія дні кароткія. Новікаў.
2. Які мае адносіны да Кастрычніка. Кастрычніцкія святы. Кастрычніцкі парад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разры́ўка ’занятак’ (брасл., парад., Сл. ПЗБ), ’забаўка’, ’разрыў’ (Нас., Шн. 2), разрыва́ць ’забаўляць’ (Нас.). З польскага rozrywka ’забаўка, пацеха’. Сюды ж і разры́ў ’перапынак у працы’ (дзятл., Сл. ПЗБ). Хаця не выключае, што гэта самастойнае ўтварэнне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
урачы́сты, -ая, -ае.
1. Які мае адносіны да ўрачыстасці (у 2 знач.), звязаны з урачыстасцямі, які суправаджаецца ўрачыстасцю.
У. дзень.
У. парад войск.
Урачыстае пасяджэнне.
2. Важны, знамянальны; які вызначаецца велічнасцю; сур’ёзны.
Урачыстая хвіліна развітання.
У. голас.
У. выгляд.
3. Надзвычай важны па значэнні, змесце.
Урачыстая клятва.
Урачыстыя словы прысягі.
|| наз. урачы́стасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыслу́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак., да каго-чаго.
1. Напружыць слых, увагу, каб пачуць што-н.
П. да гаворкі.
2. перан. Прыняць да ўвагі, да ведама што-н.
П. да парад старэйшых.
П. да голасу мас.
3. Прывыкшы да якіх-н. гукаў, перастаць заўважаць іх (разм.).
П. да тарахцення колаў.
|| незак. прыслухо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Апара́т, апара́ты ’царкоўныя рэчы, у тым ліку адзенне свяшчэнніка’ (Нас.); аднак ужо ў аповесцях XVI–XVII стст. апаратъ военныи (Шакун, Гісторыя, 106). У старабеларускай мове як царкоўны, так і ваенны апарат з XVI–XVII стст. з лац. apparatus (Курс суч., 172; Гіст. лекс., 111), магчыма (але не абавязкова), праз польскую. Наўрад ці трэба лічыць, што на пачатку XX ст. слова апарат было другі раз запазычана ў беларускую мову з рускай (Крукоўскі, Уплыў, 83; Гіст. мовы, 2, 147; Гіст. лекс., 245), хутчэй за ўсё тут можна гаварыць толькі аб пашырэнні значэння ўжо ўжыванага слова; апарат ’ваенны парад’ (Нас.) кантамінацыя парад і апарат.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ма́йскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да мая (у 1 знач.). У тую майскую ноч была першая веснавая навальніца. Даніленка.
2. Які мае адносіны да свята 1‑га Мая; першамайскі. Шуміць наша радасць, Як майскі парад. Колас.
•••
Майскі жук гл. жук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слу́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Публічна разглядацца (пра судовую справу), публічна заслухвацца (пра чыю-н. інфармацыю, паведамленне і пад.).
Слухаецца справа аб забойстве.
Слухаюцца даклады па праблемных пытаннях мовы.
2. каго-чаго. Паводзіць сябе згодна з чыімі-н. парадамі; падпарадкоўвацца каму-, чаму-н.
С. настаўніка.
С. добрых парад.
|| зак. паслу́хацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)