пасу́днік, ‑а, м.
1. Паліца, шафа для пасуды. Помніцца, тая [жанчына] таксама нешта казала і пра Германію, пакуль бразгала ў пасудніку і кроіла хлеб. Быкаў.
2. Рабочы, які мые посуд у сталовай, рэстаране і пад. Працаваць пасуднікам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Адва́рніца, атварніца ’паліца ў плузе’ (ДАБМ) да адвалніца. Гл. адвал.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
навуго́льнік, ‑а, м.
1. Лінейка ў выглядзе трохвугольніка, пры дапамозе якой вычэрчваюцца прамыя вуглы і праводзяцца перпендыкулярныя лініі.
2. Накладка, звычайна металічная, якая служыць для замацавання або аздаблення вуглоў (рамы, скрыні і пад.).
3. Невялікая трохвугольная паліца, якая вешаецца ў куце.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ко́йнік ’паліца’ (Сцяшк. Сл.). Да прасл. kojili. Койнік — ’тое, на чым штосьці пакоіцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тампа́мка ’паліца’ (Мат. Гом.). Няясна; выглядае як штучнае слова або моцна дэфармаванае запазычанне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́лкаI ж.
1. палі́ца, -цы ж.;
кни́жная по́лка кні́жная палі́ца;
2. (в вагоне) ла́ўка, -кі ж.;
3. (у огнестрельного оружия) бра́мка, -кі ж.;
4. (в седле) прыпо́лак, -лка м.;
◊
положи́ть зу́бы на по́лку палажы́ць (пакла́сці) зу́бы на палі́цу.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адва́л, ‑а, м.
1. Частка плуга, акучніка, якая адразае скібу зямлі і пераварочвае яе; тое, што і паліца (у 2 знач.). Плуг падразае мяжу і адвалам павольна кладзе яе на бок. Галавач.
2. Перавернутая скіба зямлі.
3. Спец. Насып з пустых парод на горных распрацоўках.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Адва́л ’паліца (у плузе), плашка пад лемяшом, што адвальвае першы падрэзаны пласт глебы’ (Бяльк.), атвал (ДАБМ, Смулк.) ’тс’ да валіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зало́жнік 1 ’асоба, затрыманая ў якасці гарантыі (залогу)’. Рус., укр. зало́жник, балг. зало̀жник, макед. заложник ’тс’. Утворана ад прым. заложны (які ад залогъ — слова, вядомага яшчэ ў ст.-слав.) са знач. ’такі, што пакінуты ў залог’ з дапамогай суфікса ‑ік (гл. пра словаўтваральную мадэль Сцяцко, Афікс. наз., 104–105). Час утварэння — ст.-рус. ці нават познепрасл., паколькі адпаведныя словы вядомы паўд.-слав. мовам. БЕР, 1, 595. Паводле Шанскага (2, З, 44), рус. слова ўтворана ад дзеяслова заложить ’аддаць у залог’ з дапамогай суфікса ‑ник, аднак гэта азначала б позняе ўтварэнне слова.
Зало́жнік 2 ’паліца для пасуды’ (Жд. 1; круп., Нар. сл.), ’паліца з дзіркамі для лыжак’ (пін., Нар. лекс., 108), залэжнік, залажэ́тнік ’паліца для посуду’ (Сцяшк.). Рус. смал. заложник ’тс’. Назоўнікі з конфіксам за‑ + ‑нік абазначаюць прадметы, размешчаныя за тым, што названа ў аснове (Сцяц., Афікс. наз., 238). Таму, магчыма, слова ўтворана ад ло́жак, а паліца змяшчалася за ложкам (?). Трэба адзначыць, што слова распаўсюджана шырэй, чым словатворчая мадэль, паводле Сцяцко (гом., маг.). Гл. жаложнік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наполак ’жалезная лапатачка ў сахі, пры дапамозе якой зямля пры аранні адкідваецца на адзін бок’ (Нас.), ’тып лапаткі над лемяшам’ (Грыг.). Адсылка Насовічам да іншай назвы рэаліі паліца — фактычна дае этымалогію слова, параўн. полка, паліца ’дошка, прымацаваная рабром да сцяны’ (гл.). Наўрад ці сюды наполак ’вага ў студні з жураўлём’ (ДАБМ, камент., 809); хутчэй да папярэдняга слова (гл. напол), тут — ’адна з частак калодкі, расколатай напалову’, параўн. аполак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)