заві́слы, ‑ая, ‑ае.
1. Павіслы, звіслы. Завіслае павуцінне.
2. Размешчаны нерухома ў вадкім ці газападобным асяроддзі; які не злучаецца з гэтым асяроддзем (пра часцінкі цвёрдых цел). Мутныя воды ў сажалках, азёрах і рэках ачышчаюцца ад завіслых у іх цвёрдых частачак. Гаркуша.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засты́ласць, ‑і, ж.
Уласцівасць і стан застылага. Дуб стаяў нерухома ў сваёй паважнай застыласці, трымаючы ў развілінах ёмкі ком снегу. Колас. І раптам твар [Мішурына] пачаў зменьваць рысы і новая пячаць наплывала на яго. Ужо зусім сышлі адзнакі анямеласці і застыласці. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уста́віць, -та́ўлю, -та́віш, -та́віць; -та́ўлены; зак., што.
1. у што. Паставіць, змясціць у сярэдзіну чаго-н.
У. шыбу ў раму.
У. зубы (штучныя). У. слова ў размову (перан.)
2. чым. Заняць, укрыць паверхню.
У. стол ядой.
3. перан., у каго-што і каго-што. Нерухома ўтаропіць на каго-, што-н. (вочы, позірк).
У. позірк у прастору.
|| незак. устаўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. уста́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. (да 1 знач.) і устаўля́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пахаджа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Хадзіць туды і назад, звычайна не спяшаючыся. [Буслы] то збіраліся.. ў цэлыя чароды і доўга павольна пахаджалі, або стаялі нерухома, нібы трымаючы нейкую нараду, то падымаліся высока ў неба і доўга-доўга кружыліся. Колас. З сяўнёю сявец пахаджае, На скібіны валіцца зерне. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зуба́сты, ‑ая, ‑ае.
1. З вялікімі, вострымі зубамі; з вялікай колькасцю зубоў. Вялікі зубасты шчупак стаяў у вадзе нерухома, як затопленае палена, падпільноўваючы на мелкім месцы верхаводак і сяляў. В. Вольскі.
2. перан. Дзёрзкі, востры на язык. — Славік у мяне зубасты хлапчук, стойкі ў сваіх намерах. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
смуро́дны, ‑ая, ‑ае.
Які дрэнна пахне, смярдзіць. Нерухома вісела густое, душнае і смуроднае ад балотных выпарэнняў паветра. Шамякін. Смуродны дым пайшоў па вуліцы, людзі затыкалі насы і адплёўваліся. Самуйлёнак. // Напоўнены смуродам, поўны смуроду. Праз жалезныя краты лез у цемру смуроднага пакоя ціхі бледна-жоўты месяц. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шапаткі́, ‑ая, ‑ое.
Разм. Які шапаціць, шамаціць. Бывайце, грушы шапаткія, вербы ціхія, маладыя, вольныя вечары! Мележ. Нерухома стаяў густы амярцвелы лес, шчыльна прытуліўшы верхавіны да верхавін, пераплёўшы галіны, акрыўшыся белымі шатамі крохкай, шапаткой шэрані. Колас. У густым хвойніку гарнуліся адна да аднае дзве шапаткія рабіны. Б. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыме́ць, ‑міць; незак.
Выпускаць дым; дрэнна гарэць, вылучаючы вялікую колькасць дыму. Кожны дзень зранку .. дыміць паравоза. Пестрак. Адзін танк стаяў нерухома і густа дымеў. Мележ. / у безас. ужыв. У майстэрні дымела з коміна. Гартны. // Вылучаць, выпускаць пару. Пасярод стала, вывернутая з каструлі, яшчэ дымела бабка, якую любіў і Карніцкі. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пень, пня, мн. пні, пнёў, м.
1. Астатак спілаванага, ссечанага ці зламанага дрэва, які тырчыць з зямлі.
Карчаваць пні.
Быць на пні (быць не зрэзаным — пра лес, збожжа). Стаіць як п. (перан.: нерухома, нічога не разумеючы; разм.).
2. Адно дрэва будаўнічага матэрыялу.
Купіць сорак пнёў лесу.
3. перан. Пра бесталковага, абыякавага да ўсяго чалавека (разм., пагард.).
Што гэты п. тут можа зразумець?
|| памянш. пянёк, -нька́, мн. -нькі́, -нько́ў, м. (да 1 знач.).
|| прым. пянёчны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.) і пнёвы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
слуп, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Бервяно, тоўсты брус, умацаваныя вертыкальна.
Тэлеграфны с.
2. перан., чаго або які. Маса чаго-н., што рухаецца, ляціць, падымаецца ўверх (пра дым, пыл і пад.).
С. пылу.
С. мошак.
3. Пра тое, што мае вертыкальна-падоўжаную форму.
С. ртуці ў тэрмометры.
◊
Геркулесавы слупы —
1) старажытная назва Гібралтарскага праліва, які, паводле ўяўлення старажытных народаў, лічыўся «краем свету», месцам, дзе канчаецца суша;
2) перан. мяжа чаго-н.
Стаяць слупам — стаяць нерухома (разм., неадабр.).
|| памянш. слупо́к, -пка́, мн. -пкі́, -пко́ў, м.
|| прым. слупавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)