паабво́джваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Абвесці чым‑н. усё, многае. Паабводжваць малюнкі рамкамі. Паабводжваць крэпасць равамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непрысту́пнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць і якасць непрыступнага. Старшыня-генерал рабіў уражанне поўнай непрыступнасці. Крэпасць нейкая — дый годзе. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
асадзі́ць³, асаджу́, аса́дзіш, аса́дзіць; аса́джаны; зак.
1. што. Акружыць умацаваны пункт войскам.
А. крэпасць.
А. горад.
2. перан., каго-што. Прыстаць з просьбамі; абступіць, дамагаючыся чаго-н. (разм.).
|| незак. аса́джваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
святы́ня, -і, мн. -ты́нь і -яў, ж.
1. Тое, што з’яўляецца асабліва дарагім, што ахоўваецца і шануецца (высок.).
Народныя святыні.
Брэсцкая крэпасць — наша с.
2. Прадмет або месца рэлігійнага пакланення.
Святыні ў ахвяру не прыносяцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па́сці, паду́, падзе́ш, падзе́; падзём, падзяце́, паду́ць; паў, па́ла; падзі́; зак.
1. гл. падаць.
2. Загінуць, быць забітым (высок.).
П. ў бітве за Радзіму.
П. ахвярай чаго-н. (загінуць з-за чаго-н.).
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць пераможаным, скарыцца (пра крэпасць, уладу; высок.).
Крэпасць пала.
Стары лад паў.
4. перан. Маральна апусціцца, стаць нікчэмным.
Нізка п.
◊
Ні села ні пала (разм.) — нечакана, без прычыны.
Пасці духам — страціць надзею, занудзіцца.
|| наз. падзе́нне, -я, н. (да 3 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цытадэ́ль, ‑і, ж.
1. Гарадская крэпасць. Камуністычная партыя і Савецкі ўрад, Радзіма-маці высока ацанілі стойкасць абаронцаў Брэсцкай цытадэлі, прысвоіўшы ёй ганаровае званне «Крэпасць-герой». «Помнікі». // Пра крэпасць наогул. Быў час, Калісьці ў суседзяў, ды і ў нас, Усюды будавалі цытадэлі. Корбан. На беразе Рыёна — спавітыя дзікім вінаградам руіны старажытнай турэцкай цытадэлі. Самуйлёнак.
2. перан. Цвярдыня, апора чаго‑н. Лес партызанам — надзейная зброя, Пушча — магутная іх цытадэль. Глебка.
3. перан. Астрог, турма. [Леановіч:] — У ваенны час за такую справу, якой мы хочам заняцца, пагражае цытадэль. Караткевіч.
[Ад іт. citadella — гарадок.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пакары́ць, -кару́, -ко́рыш, -ко́рыць; -ко́раны; зак., каго-што.
1. Падпарадкаваць сваёй уладзе, заваяваць.
П. крэпасць.
Чалавек пакарыў космас.
2. перан. Выклікаць у каго-н. сімпатыю, давер да сябе.
П. дзявочае сэрца.
|| незак. пакара́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. пакарэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
непрыя́цельскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да непрыяцеля, належыць яму. Непрыяцельская крэпасць. □ Перад наступленнем сапёрны ўзвод забяспечваў два праходы ў непрыяцельскіх мінных палях... «Работніца і сялянка».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фартэ́цыя, ‑і, ж.
Уст. Невялікае ўмацаванне, крэпасць. // перан. Разм. Пачатак, аснова чаго‑н. [Старшыня:] — Вось мы і надумаліся залажыць тут [у пасёлку] ядро, фартэцыю нашага калгаса, яго штаб. Колас.
[Польск. forteca ад іт. fortezza.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цыклатро́н, ‑а, м.
Устаноўка для паскарэння руху зараджаных часцінак, якая дазваляе праводзіць ядзерныя даследаванні. Усё ўразіла іх [юнакоў] тады. І сам горад, і круглая крэпасць сінхрафазатрона, і цыклатрон. Караткевіч.
[Ад грэч. kýklos — круг і (элек)трон.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)