раскрыжава́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. раскрыжаваць.
2. Разыходжанне дарог, вуліц у выглядзе крыжа; скрыжаванне. Даўней, калі ў вёсцы была брыгада, на раскрыжаванні дарог стаяў клуб. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крест в разн. знач. крыж, род. кры́жа м.;
О́бщество Кра́сного Креста́ и Кра́сного Полуме́сяца Тавары́ства Чырво́нага Кры́жа і Чырво́нага Паўме́сяца;
Петро́в крест бот. тае́мнік;
болга́рский крест (вид вышивки) балга́рскі крыж;
◊
поста́вить крест паста́віць крыж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
крыжавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Скрыжаваны, перакрыжаваны. Крыжавая дарога. □ На крыжавых пуцінах з ёй сустрэўся — Куды ісці, не ведала яна. Купала.
2. Які мае адносіны да крыжа (у 5 знач.). Крыжавая косць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Крыжа́к 1 ’крыжаносец’ (ТСБМ, Нас., Яруш.). Ст.-бел. крыжакъ і іншыя вытворныя (Булыка, Запазыч., 176). Запазычанні з польскай мовы.
Крыжа́к 2 ’падстаўка пад дзяжу’ (Сцяшк., Сл. паўн.-зах.). Падстаўка ў выглядзе крыжа. Гл. крыж 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
разьбя́р, ‑а, м.
1. Майстар па мастацкай разьбе. Пры Аружэйнай палаце працавала і вялікая група беларускіх разьбяроў. «Звязда». Да крыжа была прыбіта фігурка Хрыста, зробленая з дрэва невядомым разьбяром. Колас.
2. Уст. Скульптар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Распя́ць ’расправіўшы, туга нацягнуць’, ’расцягнуць, расправіць (напрыклад, шацёр)’ (ТСБМ, Растарг., Бяльк.), роспʼя́ць ’тс’ (ТС); сюды ж распя́ць ’прыбіць цвікамі да крыжа рукі і ногі’, распя́цце ’раскрыжаванне’ (ТСБМ), запазычаныя са стараславянскага распѧтиѥ ’тс’ і ’крыж’, гл. Сэндзік, Зб. Русэку, 174. Да пяць 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тлусце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Станавіцца тлустым або больш тлустым. Прыязджаў дзядзька з млына і прывозіў навіну: — Аптэкар зноў ездзіў у Беласток сала зразаць з жывата! — От, крывасмокі! У цябе кішкі ад працы папрысыхалі да крыжа, а яны ўсё тлусцеюць! Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скрыжава́нні, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад скрыжаваць.
2. у знач. прым. Які размешчаны крыж-накрыж, мае выгляд крыжа. Ты [гарадок] знарок пабудаваны На дарогах скрыжаваных. Русак. Бохан хлеба ляжаў на канцы доўгага, няшчыльна збітага з дошак стала, падпёртага скрыжаванымі ножкамі. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распя́тие ср.
1. уст. (действие) распіна́нне, -ння ср., раскрыжава́нне, -ння ср.;
2. (крест) распя́цце, -цця ср., крыж, род. кры́жа м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сва́стыка, ‑і, ДМ ‑тыпы, ж.
Знак у выглядзе крыжа з загнутымі пад прамым вуглом канцамі — эмблема германскага фашызму (першапачаткова культавы знак некаторых старажытных рэлігій). Горад жыў сваім адасобленым жыццём, далёкім і незразумелым для ўсіх, хто .. фашысцкай свастыкай прыкрыў спустошаныя душы і сэрцы. Лынькоў.
[Санскр.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)