інфа́нт, ‑а, М ‑нце, м.
У манархічнай Іспаніі і Партугаліі — тытул, які прысвойваўся сынам караля, а таксама асоба, якая мела гэты тытул.
[Ісп. infante.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
балдахі́н, ‑а, м.
Заслона пераважна з каштоўнай тканіны на слупках над ложкам, катафалкам, насілкамі і пад. Спальня караля. Вялізны ўпрыгожаны ложак пад балдахінам. В. Вольскі.
[Іт. baldacchino.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карале́віч, ‑а, м.
Уст. і нар.-паэт. Сын караля. Тым часам царэўна дала аб’яву, каб з’явіўся да яе жаніх. Перш-наперш паклікала да сябе ўсіх царэвічаў і каралевічаў. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паладзі́н, ‑а, м.
1. Уст. Доблесны рыцар, адданы свайму гаспадару або даме. // перан., іран. Пра чалавека, адданага якой‑н. ідэі або асобе.
2. У сярэдневяковай літаратуры — паплечнік Карла Вялікага або караля Артура.
[Фр. paladin, ад лац. palatinus — прыдворпы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паж ’у сярэднія вякі — падлетак, юнак дваранскага роду, які служыў пры двары караля або буйнага феадала’ (ТСБМ). Праз рус. паж або польск. paz̏ з франц. page ад італ. paggio ’малады слуга’ (параўн. Фасмер, 3, 184).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пампаду́р уст. ’адміністратар-самадур’ (ТСБМ), ’дурны ганарлівец’ (Нас.). З рус. помпаду́р ’тс’ (у гэтым значэнні ўпершыню ужыў Салтыкоў–Шчадрын — ССРЛЯ, 10, 1207) ад імя фаварыткі французскага караля Людовіка XV маркізи дэ Пампадур (Фасмер, 3, 324).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мар’яж ’наяўнасць караля і дамы адной масці ў аднаго іграка ў карты’ (ТСБМ). З рус. марьяж ’тс’. Аднак марʼяш ’картачная гульня’ (КТС — Дунін–Марцінкевіч) запазычана з польск. mariasz ’тс’, ’мар’яж’. Абедзьве мовы засвоілі франц. mariage ’шлюбная пара’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дварэ́ц, ‑рца, м.
Будынак, які служыць жыллём і пастаянным месцазнаходжаннем цара, караля ці іншага кіраўніка дзяржавы, а таксама членаў іх сямей. Царскі дварэц. Каралеўскі дварэц. // Будынак, які вылучаецца пышнасцю, хараством, раскошай; палац. Мармуровыя дварцы Венецыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мар’я́ж, ‑а, м.
У картачнай гульні — наяўнасць караля і дамы адной масці ў аднаго іграка. [Іван Пятровіч:] — Мар’яж ваш не пройдзе, голубе, не, не пройдзе. — Не забывайцеся, Іван Пятровіч, на дзевятую запаведзь прэферансістаў, — нездаволена сказаў Ілья. Васілёнак.
[Фр. mariage.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ракіро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, мн. -і, -ро́вак, ж.
1. У шахматнай гульні: адначасовы ход каралём і ладдзёй, пры якім кароль перастаўляецца цераз адно поле ў бок ладдзі, а ладдзю пераносяць цераз караля і ставяць побач з ім.
Зрабіць ракіроўку.
2. Перастаноўка сіл, замена ў чым-н. з мэтай умацавання пазіцый.
Р. кадраў.
У футбольнай камандзе адбылася р.
|| прым. ракіро́вачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)