насо́хнуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; насо́х, -хла; зак.
1. Засыхаючы, прыстаць, прыліпнуць да чаго-н.
Насохла гразь на колах.
2. Засохнуць у вялікай колькасці (разм.).
Насохла дрэў у лесе.
3. Стаць надта сухім.
Трава насохла за дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Абкарэ́лы ’закарэлы, закарузлы’ (БРС), абкарэць ’засохнуць, пакрыцца коркай’ (Касп.), ’узбрудзіць і засушыць той бруд’ (КЭС, лаг.). Відаць, абкарэлы (аб гэтым сведчыць дзеяслоў) — старая дзеепрыметнікавая форма. Першапачаткова абкарэць да кара.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазасыха́ць, ‑ае; зак.
1. Засохнуць, высахнуць — пра ўсё, многае. Кроў пазасыхала на галаве і твары. Бажко.
2. Завяўшы, загінуць — пра ўсё, многае. Дрэвы пазасыхалі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Кля́кнуць ’згінуць, страціцца’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. клякнути ’замерзнуць, задубець, засохнуць’, рус. клякнуть ’тс’, клёкнуть ’змарнець’. Параўн. літ. klękli ’гусцець, замярзаць’. Фрэнкель (268) параўноўвае гэта літоўскае слова з рус. клёк (гл. клёкъ). Суадносіны ўсходнеславянскіх і літоўскіх форм няясныя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазапяка́цца, ‑аецца; зак.
1. Запячыся, пакрыцца скарынкай — пра ўсё, многае. Пазапякаўся хлеб у печы.
2. Засохнуць — пра кроў, раны. Свежыя раны пазапякаліся крывёю. Гурскі.
3. Перасохнуць, патрэскацца ад смагі — пра ўсё, многае. Вусны пазапякаліся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́петраць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Высахшы, страціць свае якасці, колер і пад.; выветрыцца, засохнуць; схуднець. Пад гарачым, сонцам і ветрам выпетрала трава. □ — А худы які! — здзівіўся Іван, гледзячы на Міколу. — Чаго так выпетраў? Вобла, а не чалавек. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спячы́ся, спяку́ся, спячэ́шся, спячэ́цца; спячо́мся, спечаце́ся, спяку́цца; спёкся, спякла́ся, -ло́ся; спячы́ся; зак.
1. гл. пячыся.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра кроў: запячыся, засохнуць.
На твары спякліся згусткі крыві.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Злучыцца ў адно цвёрдае цэлае ў выніку спякання (спец.).
Руда спяклася.
4. перан. Пацярпець няўдачу ў чым-н. (разм.).
|| незак. спяка́цца, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
насо́хнуць, ‑не; пр. насох, ‑сохла; зак.
1. Засыхаючы, прыстаць, прыліпнуць да чаго‑н. На ботах насохла гразь.
2. Разм. Засохнуць у вялікай колькасці. Насохла дрэў у лесе.
3. Стаць надта сухім. Час быў спякотны, усё насохла. Пальчэўскі. [Недашыцін:] — Гарачыня несусветная. Канюшыну кідалі. Насохла, як перац. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запячы́ся, ‑пячэцца; пр. запёкся, ‑пяклася, ‑лося; зак.
1. Пакрыцца скарынкай пры гатаванні ў печы, у духоўцы. Каша добра запяклася.
2. Загусцець, засохнуць (пра кроў). Рана была неглыбокая, але ўжо забруджаная. У бот пацякла кроў, запяклася. Шамякін.
3. Перасохнуць ад смагі, патрэскацца (пра вусны). Засмаглі вусны і запёкся рот. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скарчане́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Вельмі азябнуць ад холаду; змерзнуць. Рукі скарчанелі. □ Ён, Паўлік, аж скарчанеў, пакуль дачакаўся чаргі. Шыцік.
2. Стаць халодным і цвёрдым; застыць (пра труп). Былы цагельны заводзік .. Пабітыя печы, ямы. І .. [людзей] шмат тысяч. Ляжаць, хто дзе скарчанеў. Адамовіч. // Адубець; засохнуць, закарэць (пра рэчы).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)