самле́ць сов.
1. потеря́ть созна́ние, упа́сть в о́бморок;
2. занеме́ть, замле́ть;
3. обесси́леть;
с. ад гарачыні́ — обесси́леть от жары́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спа́рыцца I сов., разг. (соединиться в пару) спа́риться
спа́рыцца II сов.
1. упа́риться;
2. (о молоке) вскипяти́ться;
3. разг. (от жары) вспоте́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Плаймо́, пляймо ’пляма’ (беш., Нар. сл.) — у выніку кантамінацыі лексем пляма і лагаю (гл. латюі) пры ад’ідэацыі балтыйскіх слоў: літ. plėnys ’попел’, прус. plejnis ’белы попел на жары (вуголлі)’. У польск. plama, з якога паходзіць бел. пляма, зліліся ст.-польск. plana ’загана’, ’дыятэз’ і (медыцыне^) plana ’чырвоная (агністая) пляма на скуры (ад хваробы)’, якое з ням. Flamme < лац. flamrna < jlagma < jlagräre ’гарэць’ (Банькоўскі, 2, 597; Брукнер, 417).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
здо́хнуць сов.
1. сдо́хнуть, издо́хнуть, околе́ть, подо́хнуть; (о скоте — ещё) пасть;
2. перен., прост. подо́хнуть;
мо́жна з. ад гарачыні́ — мо́жно подо́хнуть от жары́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ску́рчыцца сов.
1. (от судороги, боли) ско́рчиться, скорёжиться; сжа́ться;
2. (от жары) скорёжиться, съёжиться;
3. (от холода, страха и т.п.) съёжиться, сжа́ться, сверну́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упрэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Добра ўварыцца, згатавацца на жары, невялікім агні. Каша ўпрэла. □ [Мяса] так упрэла ў печы, што стала ружовае. Палтаран.
2. Разм. Упацець, пакрыцца потам. Пакуль [Балашоў] дабраўся да Вірской вуліцы, аж упрэў. Новікаў.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць вільготным, сырым ад цяпла. Трава, нагрэтая сонцам,.. упрэла і цяпер патыхала аж сюды, на двор, саладкава і горача. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
развезти́II сов., безл.
1. (разморить) прост. размары́ць;
от жары́ развезло́ ад гарачыні́ размары́ла;
2. (сделать малопригодным для езды) разг. разве́зці;
доро́гу развезло́ от дожде́й даро́гу разве́зла ад дажджо́ў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прэць, -э́ю, -э́еш, -э́е; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Гнісці, тлець ад сырасці або цеплыні.
Мокрае сена прэе.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Станавіцца вільготным, сырым ад цеплыні.
Зямля вясной прэе.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павольна даходзіць да гатоўнасці на жары, на невялікім агні.
Бульба прэе.
4. Пацець, пакрывацца потам (разм.).
Прэе дзед у ватоўцы на такім сонцы.
|| зак. сапрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е (да 1 і 4 знач.), упрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е (да 1, 3 і 4 знач.) і увапрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е (да 1, 3 і 4 знач.).
|| наз. прэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
папячы́, ‑пяку, ‑пячэш, ‑пячэ; ‑пячом, ‑печаце; пр. папёк, ‑пякла, ‑пякло; заг. папячы; зак., што.
1. і без дап. Пячы некаторы час. Лёнька .. паставіў на голую чарэнь халодныя пяткі — хай трохі папячэ ў іх. Капыловіч.
2. Прыгатаваць шляхам награвання на жары; спячы ўсё, многае. Бульбу мы папяклі на вогнішчы, хлеб падзялілі пароўну і смакавалі ўнакладку з яешняй, запіваючы .. вадой. Чыгрынаў.
3. Пашкодзіць чым‑н. гарачым, едкім, пякучым усё, многае. Я расту вось тут пад плотам І не так даўно ўзышла, А ўжо многім абармотам Рукі-ногі папякла. Крапіва. Не гуляй з вуглямі — рукі папячэш. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ску́рчвацца несов.
1. (от судороги, боли) ко́рчиться, корёжиться; сжима́ться;
2. (от жары) корёжиться, съёживаться;
3. (от холода, страха и т.п.) съёживаться, сжима́ться, свёртываться;
4. страд. сгиба́ться, подгиба́ться, поджима́ться, подбира́ться; см. ску́рчваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)