балаця́ністы, ‑ая, ‑ае.
Багністы, гразкі. Я ледзьве паспяваў за Уладзікам, а як толькі мы выбеглі за ручай на балацяністае куп’ё, Уладзік і зусім адазваўся ад мяне. Карамазаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
То́пкі 1 ’балоцісты, гразкі, багністы; пра сыпучы грунт’ (ТСБМ, Сцяшк.), ’ужываецца са словамі луг, сенажаць, балота, бераг (вадаёма), дно (вадаёма); такі, у якім не загразнеш’ (Янк. 2), ’гразкі, багністы’ (ТС), ’цвёрды (дзе не загразнеш)’ (узд., Сл. ПЗБ), то́пкій ’гразкі (бераг і пад.)’ (Бяльк.), ст.-бел. топкий ’гразкі, багністы’ (КГС). Вытворнае ад тапі́ць 1, гл.
То́пкі 2 ’тлусты, які дае многа тлушчу пры тапленні’ (Скарбы; стаўб., З нар. сл.), ’плаўкі’ (ТС), ’плаўкі, цвёрды’ (Ласт., Байк. і Некр.). Ад тапі́ць 2, гл.
То́пкі 3 ’здатны хутка загарацца’ (Нас.). Ад тапі́ць 3, гл.
То́пкі 4 ’тапачкі’ (Мат. Гом.). Параўн. рус. смален. то́пки ’абцасы’ (выспяткі?): ножными топками топтали немлстівно (з помніка 1745 г., Барысава, Лекс. Смолен. края, 142), звязанае з то́пкаць ’штурхаць, біць’ (Мат. Гом.), укр. палес. то́пкати, та́пкати ’таптаць’, што да топаць, гл. Параўн. топці, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гру́зкі, ‑ая, ‑ае.
Такі, у якім можна ўвязнуць; гразкі, багністы. Грузкім глеем заплылі Скрозь старажытныя дарогі. Зарыцкі. Паміж насыпаў на могілках збіралася вада. Зямля рабілася ліпкай, грузкай, і паўзці было ўсё цяжэй. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
*Такаўны́, токоўны́й ’гразкі’: токоўнэ булото, можно по ім ходіть (лун., Шатал.). Сюды ж токо́васты, токо́ваты ’цвёрды, як ток’ (ТС). Да ток 2, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Траслі́вы ‘багністы’ (Сцяшк. Сл.), трослі́вы ‘дрыгвяністы, гразкі’ (Сл. Брэс.), ст.-бел. тросливый ‘парослы трыснягом’: тросливое болото (ГСБМ). Утворана пры дапамозе суф. ‑лів‑ ад тросць 1, гл., набліжана да трэсці, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гря́зный
1. бру́дны;
2. (о дороге и т. п.) гра́зкі;
3. перен. бру́дны, бры́дкі, непрысто́йны;
гря́зное де́ло бру́дная спра́ва.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пашлюхтава́ць 1 ’апрацаваць ніткі адварам ільнянога семя’ (дзятл., Сцяшк. Сл.). З польск. szlichtować ’насычаць аснову тканіны спецыяльным крухмальным клеем’ < ням. schlichten ’тс’, ’згладжваць’.
◎ *Пашлюхтава́ць 2, пошлюхтоваць ’пачысціць кішкі’ (ТС). У выніку кантамінацыі пашлюхтаваць© і слова (магчыма, з ідыш), роднаснага да ням. Schlick ’ціна, гразкі іл’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вя́зче сравнит. ст.
1. нареч. больш вя́зка; больш лі́пка; больш кле́йка; больш гра́зка;
2. прил. больш вя́зкі, больш лі́пкі; больш кле́йкі; больш гра́зкі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Су́плаў ’дрыгва’ (парыц., Янк. Мат.), ’гразкае балота; гразкае месца на дарозе’ (лун., Шатал.), ’нанесенае вадой’ (Полымя, 1970, 2, 129), супла́вісты ’гразкі (пра балота)’ (Шатал.). Да плаў, гл. Борысь (Prefiks., 93–94) на аснове беларускіх слоў і серб.-харв. дыял. су́плав ’тое, што нанесена вадой’ узнаўляе прасл. *sǫplavъ < *sъ‑plouti ’разам прыплыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́пкі ’пантофлі, лёгкія туфлі без абцасаў’, адз. л. та́пка (ТСБМ; карэліц., Дзіц. фальклор), адз. л. та́пак: пакласці ў тапак, насіць у тапку (мазыр., Нар. медыцына). Укр. та́почки, рус. та́пки. З рус. та́пкі ’тс’, параўн. тапачкі, тапці, гл. Параўн. таксама серб.-харв. то̀пук ’сялянскі абутак, пасталы’ (< тур. topyk ’пята’, Скок, 3, 483).
Тапкі́ ’гразкі, багністы’ (віл., Сл. ПЗБ). Гл. то́пкі 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)