размата́ць¹, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., што.
Развіць, раскруціць што-н. зматанае; зняць з таго, на што было наматана.
Р. вуду.
◊
Разматаць клубок — высветліць, разблытаць якую-н. складаную, заблытаную справу.
|| незак. размо́тваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. размо́тванне, -я, н. і размо́тка, -і, ДМ -тцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прасачы́ць, -ачу́, -о́чыш, -о́чыць; -о́чаны; зак.
1. каго (што). Наглядаючы, сочачы, выявіць, высветліць.
П. за парушальнікам граніцы.
2. што. Вывучыць ва ўсёй паслядоўнасці (кніжн.).
П. развіццё якой-н. з’явы.
3. за чым. Праверыць, сочачы за ходам справы (разм.).
П. за выкананнем задання.
|| незак. прасо́чваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. прасо́чванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
про́бны¹, -ая, -ае.
1. Узяты на пробу¹, прызначаны для ўзяцця пробы¹.
Пробныя духі.
П. камень (перан.: пра ўчынак, выпадак, па якім робяць вывад аб трываласці, каштоўнасці, сіле чаго-н.). П. шар (перан., уст.: пра дзеянне, пры дапамозе якога імкнуцца высветліць што-н.).
2. Які робіцца для выпрабавання, праверкі.
П. рэйс.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Разбе́рыць ’адрозніць’ (лудз., Сл. ПЗБ), ’разблытаць’: круцялі разберым (паст., там жа), ’высветліць’: разберыш ты сам (в.-дзв., там жа). Хутчэй за ўсё ад разабра́ць, разбіра́ць (гл.), але прычыны трансфармацыі слова незразумелыя (уплыў літ. ber̃ti ’веяць; сеяць’?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
определи́ться
1. (выясниться) акрэ́сліцца; вы́светліцца;
2. (выяснить своё местонахождение) вы́значыць (вы́светліць) свае́ месцазнахо́джанне;
3. (поступить куда-л.) уст., прост. паступі́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прасвятлі́ць, ‑святлю, ‑светліш, ‑светліць; зак., што.
1. Спец. Зрабіць светлым ці больш светлым. Прасвятліць вадкасць рзактывамі.
2. перан. Зрабіць ясным, зразумелым; высветліць. [Рыгор Данілавіч:] — Ён прасвятліў сюжэт, выраўняў стыль, павыкідаў усе падсобныя сказы. Хведаровіч. Але прасвятліць што-небудзь не ўдалося і .. [хлопцам]. Сяргей Бярозка знік бясследна... Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́ясніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., што.
Тое, што і высветліць. [Назарэўскі:] — Я тут нядаўна, а ўжо многа чаго выясніў. Чорны. [Рылю і Талашу] трэба было на нешта наважыцца, выясніць сваё становішча, пазбавіцца гэтай няпэўнасці. Колас. Куніцкі ж скрозь быў спакойны. І ў спрэчку ўмешваўся толькі тады, калі нешта сам для сябе выясніў. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рассле́даваць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак. і незак., што.
1. Усебакова разгледзець (разглядаць), высветліць (высвятляць). Прычыну крушэння цягніка расследаваў і сам Вадзягін і палічыў яго як звычайную аварыю. Федасеенка.
2. Правесці (праводзіць) следства. Сам мінскі губернатар зацікавіўся здарэннем. Ён загадаў неадкладна расследаваць справу, выявіць зачыншчыкаў і сурова пакараць іх. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запыта́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. каго (што). Звярнуцца да каго-н. з пытаннем з мэтай даведацца, высветліць што-н.
Запытай, калі ён вернецца дадому.
2. што або чаго. Звярнуцца з якой-н. просьбай, папрасіць аб чым-н.
З. дазволу.
3. каго-што аб чым, пра што. Зрабіць запыт (у 1 знач.) куды-н., запатрабаваць што-н. у каго-н.
З. меркаванне рэдакцыі.
|| незак. запы́тваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
э́кскурс, ‑у, м.
Адхіленне, адступленне ад галоўнай тэмы з мэтай падрабязней высветліць пабочнае пытанне. К. Чорны часта выкарыстоўвае маналогі-споведзі герояў, якія з’яўляюцца своеасаблівымі экскурсамі ў іх біяграфіі. Дзюбайла. Экскурс у гісторыю — гэта зноў жа своеасаблівая падрыхтоўка ў зборніку «Вянок» да так знамянальных у ім слоў «Краю мой родны! Як выкляты богам...». Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)