сівы́
1. (о волосах) седо́й;
2. (о лошади) си́вый, се́рый;
3. в др. знач. се́рый;
сіва́я сві́тка — се́рая сермя́га;
◊ дажы́ць да сівы́х валасо́ў — дожи́ть до седы́х воло́с;
с. як лунь (го́луб) — седо́й (бе́лый) как лунь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Во́лат ’гігант, асілак’ (БРС, Касп., Гарэц., КТС). Рус. волот, дыял. велет ’тс’, укр. ве́лет, велетень ’тс’, ст.-рус. волотъ, ц.-слав. влатъ ’гігант’, зах.-слав. Veletabi ’племя вільцы ў Макленбургу’ (= *veletove). Было некалькі спроб высветліць этымалогію гэтага слова, але галоўная цяжкасць — хістанне o/e — застаецца нявырашанай. Брукнер (AfslPh, 42, 138) велет звязвае са ст.-слав. велии ’вялікі’, а варыянт волот лічыць больш позняй аналагічнай формай. Сабалеўскі (РФВ, 64, 117) спрабаваў тлумачыць хістанне галосных як розныя асіміляцыі, але гэтага недастаткова. Міклашыч (394) супастаўляе з с.-лац. Veletabi, назвай заходнеславянскага племені. Дапускаецца роднасць з лац. valeo ’я ў сілах, здаровы’, тахар. A wäl‑ ’панаваць’, тахар. B walo, wlo ’пан, гасудар’ (Бенвеніст, Festschr. Н. Hirt, 2, 234). Версія Шахматава (AfslPh, 33, 87 і наст.), паводле якой слова запазычана з кельц. (параўн. ірл. flaith ’валадар’), памылковая па фанетычных прычынах (Фасмер, 1, 344). Аб сувязі тэрмінаў волот, велет з волос, велес гл. Іванаў, Тапароў, Иссл., 62 і наст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гры́ва ж., в разн. знач. гри́ва;
ко́нская г. — ко́нская гри́ва;
г. валасо́ў — гри́ва воло́с;
◊ у хвост і ў ~ву — в хвост и в гри́ву;
пашкадава́ў воўк кабы́лу, пакі́нуў хвост ды ~ву — погов. пожале́л волк кобы́лу, оста́вил хвост да гри́ву
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дажы́ць сов., в разн. знач. дожи́ть;
д. да вясны́ — дожи́ть до весны́;
д. ты́дзень у санато́рыі — дожи́ть неде́лю в санато́рии;
д. да ста́расці — дожи́ть до ста́рости;
д. аста́тнія гро́шы — дожи́ть после́дние де́ньги;
◊ д. ве́ку — дожи́ть свой век;
д. да сівы́х валасо́ў — дожи́ть до седы́х воло́с
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сівізна́ ж., в разн. знач. седина́; (проступающая местами — ещё) про́седь;
с. валасо́ў — седина́ воло́с;
дажы́ць да ~ны́ — дожи́ть до седи́н;
с. вяко́ў — седина́ веко́в;
кара́куль з ~но́й — кара́куль с седино́й (про́седью);
◊ с. ў бараду́, а чорт у рабрыну́ — погов. седина́ в бо́роду, а бес в ребро́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́драць сов.
1. (вынуть вколоченное, вросшее) вы́тащить, вы́рвать, вы́дернуть;
в. цвік са сцяны́ — вы́тащить (вы́рвать, вы́дернуть) гвоздь из стены́;
в. па́сму валасо́ў — вы́дернуть прядь воло́с;
2. (отделить, вырывая из чего-л.) вы́рвать, вы́драть;
в. ліст з кні́гі — вы́рвать (вы́драть) лист из кни́ги;
3. вы́царапать;
◊ в. во́чы — вы́царапать глаза́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грэ́бень (мн. грабяні́, -нёў) м., в разн. знач. гре́бень; (у птицы — ещё) гребешо́к; (для расчёсывания волос — ещё) гребёнка ж., расчёска ж.;
прадзі́льны г. — пряди́льный гре́бень;
го́рны г. — го́рный гре́бень;
г. хва́лі — гре́бень волны́;
○ пе́ўневы г. — бот. петуши́ный гребешо́к;
◊ стры́гчы (усі́х) пад адзі́н г. — стричь (всех) под одну́ гребёнку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
клок м.
1. жмут, род. жму́та м.; (волос) па́сма, -мы ж.; (шерсти и т. п.) касмы́ль, -ля́ м., разг. касмы́ліна, -ны ж., касмы́к, -ка́ м., камя́к, -ка́ м.;
2. (лоскут, обрывок) шмато́к, -тка́ м.; (сена, травы — ещё) жмуто́к, -тка́ м.; (кусок) кусо́к, -ска́ м.; (комок) камя́к, -ка́ м.;
изорва́ть в кло́чья падра́ць на шматкі́ (на кава́лкі).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
клочо́к м.
1. жмуто́к, -тка́ м.; (волос) па́смачка, -кі ж.; (шерсти и т. п.) касмы́ль, -ля́ м., касмылёк, -лька́ м., касмычо́к, -чка́ м.;
клочо́к ше́рсти касмы́ль (касмылёк, касмычо́к) во́ўны, шэ́рсці;
2. (маленький лоскут, обрывок) шмато́к, -тка́ м.; (сена, травы — ещё) жмуто́к, -тка́ м.;
клочо́к се́на жмуто́к (шмато́к) се́на; (кусочек) кусо́чак, -чка м., кава́лачак, -чка м.; (земли — ещё) ла́пік, -ка м.; (комок) камячо́к, -чка́ м.;
клочо́к бума́ги кава́лачак папе́ры;
клочо́к земли́ ла́пік (кава́лачак) зямлі́; см. клок.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лы́сы
1. прил. (с лысиной, без волос) лы́сый, плеши́вый;
2. прил. (с белым пятном на лбу — о животном) лы́сый, белоло́бый;
3. прил., перен., разг. (лишённый растительности) лы́сый;
лы́сая гара́ — лы́сая гора́;
4. в знач. сущ. лы́сый;
◊ чорт л. — чёрт лы́сый;
чо́рта лы́сага — чёрта лы́сого;
а ён і ні лыс — а он хоть бы хны, а ему́ нипочём;
рабі́ць чо́рту лы́саму — рабо́тать да́ром;
ні лыс Габру́сь — как с гу́ся вода́;
тра́піў л. на пляшы́вага — посл. два сапога́ — па́ра
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)