узбунтава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся; зак.
1. Падняць бунт, паўстанне.
2. Прыйсці ў стан непакою, трывогі, узбударажыцца, усхвалявацца.
Ён узбунтаваўся, прачытаўшы такое.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрыцца хвалямі, прыйсці ў рух.
Рака ўзбунтавалася.
|| незак. узбунто́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Жбунт ’звязка, скрутак’ (КСТ). Кантамінацыя жмут 1 (гл.), жгут і бунт 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уціхамі́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак.
1. каго-што. Супакоіць, зменшыць сілу праяўлення чаго-н.
У. дзяцей.
У. злосць.
2. каго. Сілай супакоіць; задушыць (бунт, паўстанне і пад.).
У. бунтаўшчыкоў.
3. каго-што. Падпарадкаваць сваёй волі; утаймаваць.
У. стыхію.
У. раз’юшанага быка.
|| незак. уціхамі́рваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. уціхамі́рванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Перабунтава́ць ’перабіць размову’ (Гарэц.), ’пераблытаць, збіць з ліку, перашкодзіць’ (Юрч., Нас.), пірібунто́вывыць ’пераблытваць’, ’перашкаджаць’ (Юрч. СНЛ), ’зрабіць мутным’ (Нас.). Да пера- і бунт 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узбунтава́цца сов.
1. (поднять бунт) взбунтова́ться;
2. (прийти в состояние волнения) взволнова́ться;
3. взволнова́ться;
вада́ ўзбунтава́лася — вода́ взволнова́лась
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сму́та ‘мяцеж, паўстанне, беспарадак’, ‘душэўнае замяшанне, трывога, хваляванне’ (ТСБМ, Нас., Бяльк.), ‘смутак, сум’ (Нас., Шымк. Собр., Бяльк.), смут ‘тс’ (Бяльк.). Укр. сму́та ‘сум, журба; закалот, рокат, хваляванне’, рус. сму́та ‘мяцеж, сумятня, разруха; замяшанне, хваляванне’, стараж.-рус. съмутъ ‘сарамлівасць, хваляванне’, славац. smut, smuta ‘сум, журба’, серб.-харв. сму̏та ‘завіруха’, балг. смут ‘бунт, беспарадкі; сумятня’, макед. смут ‘бунт, беспарадкі; сумятня, разгубленасць’. Прасл. *sъmǫta < *sъmǫtiti, параўн. ст.-слав. съмѫтити ‘усхваляваць, узбурыць, збянтэжыць’. Да муціць, гл. (Фасмер, 3, 694; ЕСУМ, 5, 331).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
збунтава́цца, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; зак.
Разм.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Змяшацца, пераблытацца. Думкі ў галаве збунтаваліся. Гульня збунтавалася.
2. Падняць бунт; узбунтавацца. У гміне павінен спешна адбыцца суд над сялянамі, больш чым над палавінай вёскі, якія збунтаваліся і не пайшлі да пана на работу. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пунто́вы ’акуратны, пунктуальны’ (Цых.), ’прынцыповы, упарты’ (Адамчык, ЛіМ, 1970, 11 снеж.), сюды ж пунтбвік ’дурнаваты чалавек’ (шчуч., З нар. сл.). Да пунш, пункт (гл.), параўн. польск. punkt ’дакладна, пунктуальна’, што з ням. Punkt (у аднясенні да часу, першапачаткова punkt w punkt, гл. Банькоўскі, 2, 965); значэнне ’ўпарты’ адлюстроўвае далейшае развіццё значэння ’павышаная пунктуальнасць’, што можа трактавацца і як ’дурасць’. Відаць, незалежна развілося значэнне ’ўпартасць, супраціў’ у славен. punt, якое Сной (515) выводзіць з с.-в.-ням. punt/bunt, ням. Bund ’звязка; суполка’, пазней ’змова, бунт’, гл. бунт, параўн. таксама Бязлай, ’3, 137.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ва́рхал ’скандал, шум’ (Касп., Нас.). Ст.-бел. вархол ’бунт, склока’ (з XVI ст.; Булыка, Запазыч.). Рус. (смал.) ва́рхал ’тс’. Запазычанне з польск. warchol ’тс’ (Булыка, Запазыч., 57). Аб магчымым паходжанні польск. слова гл. Брукнер, 601–602.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бунтава́цца несов.
1. (поднимать бунт) бунтова́ться, бунтова́ть;
2. (выражать непослушание) бунтова́ться;
3. (волноваться, приходить в замешательство) будора́житься;
4. сбива́ться с то́лку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)