Ашаламе́ць ’адурэць’ (Касп.), ’аслупянець, страціць розум ад нечаканасці’ (палес., Цыхун, вусн. паведамл.), ’збянтэжыцца, згубіць кірунак і развагу’ (КЭС, лаг.), ошоломонець ’адурэць’ (КСТ), ашаламу́ніцца (Шпіл.), укр. ошалемоніти ’ашалець’, рус. ошелометь ’адурэць, ашалець, страціць прытомнасць’. Ад шо́лам ’шум’, гл. ашаламіць; да семантыкі параўн. устойлівыя выразы «шум и шаль в голове» (Шн., 2, 552), «на третье (поле) конь ступая, шум голоўку обнимая» (Шн., I, 334); суфіксальнае нарашчэнне ‑ан‑ (‑он‑) мае ўзмацняльны характар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паглушы́ць, ‑глушу, ‑глушыш, ‑глушыць; зак., каго-што.
1. Аглушыць усіх, многіх. Мабыць, бомбы падалі на паўднёвай ўскраіне горада, але выбухі як бы паглушылі, абязвечылі ўсіх нас. Сабаленка.
2. Разм. Ударам, выбухам ашаламіць, прывесці ў стан здранцвеласці ўсіх, многіх. Паглушыць усю рыбу.
3. Разм. Перабіць, знішчыць усіх, многіх або ўсё, многае. [Захар:] — Я вас яшчэ з Дона ведаю... дзенікінцаў... Паглушылі мы вас там, паглушым і тут... Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
подави́тьII сов.
1. (усмирить) задушы́ць;
2. (огонь, огневые точки противника и т. п.) падаві́ць;
3. перен. (привести в угнетённое состояние) прыгне́сці; (ошеломить) ашаламі́ць, агало́мшыць;
4. (превзойти) (намно́га) перава́жыць; см. подавля́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
потрясти́ сов.
1. патрэ́сці, (долго) папатрэ́сці, папатрэ́сваць; скалану́ць, здрыгану́ць; (помахать) памаха́ць, (долго, неоднократно) папамаха́ць, папама́хваць; (оружием) пабра́згаць;
2. (поколебать) страсяну́ць, узварушы́ць, узру́шыць;
3. перен. узру́шыць; (взволновать) усхвалява́ць; (поразить) ура́зіць; (ошеломить) ашаламі́ць, агало́мшыць;
смерть его́ потрясла́ всех смерць яго́ ўзру́шыла (ашаламі́ла, агало́мшыла) усі́х;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аглушы́ць, аглушу, аглушыш, аглушыць; зак., каго-што.
1. Моцным гукам, шумам часова пазбавіць здольнасці чуць. Асляпіў горад сваім святлом, аглушыў грукатам, здзівіў сваёй прыгажосцю. Каваль. Свет страсянуўся, жудасны гук аглушыў яго, і стала цёмна. Чорны. // перан. Напоўніць аглушальнымі гукамі (паветра, прастору). Калі, бывала, грому ўдары аглушаць ціхае сяло, на фоне цёмна-сіняй хмары мільгае белае крыло. Вялюгін.
2. Разм. Моцна ўдарыць па галаве; ударам давесці да непрытомнасці. Дзед непрыкметна падабраўся кустамі да карнікаў і, высока ўзмахнуўшы дубінай, аглушыў аднаго ў зялёнай касцы. Шчарбатаў. // перан. Чым‑н. нечаканым моцна ўразіць, ашаламіць. Не сказаць, каб Сымона Чуйку вельмі аглушыла навіна, што ягонага Рыгора няма на лесапільні ўжо можа больш за тры гады. Чорны. Гітлераўцы разлічвалі, што начное забойства страшэнна ўразіць людзей, аглушыць іх. Шамякін.
3. перан. Разм. Выпіць вялікую дозу чаго‑н. (гарэлкі, спірту). [Міхась] выняў з кішэні портак паўлітроўку. — Поўненькая. З чырвонай галоўкай. Адну такую, Вася, сам аглушыў. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
срази́ть сов.
1. (поразить) паразі́ць; (разбить) разбі́ць; (убить) забі́ць; (свалить) звалі́ць; (победить) перамагчы́;
его́ срази́ла пу́ля яго́ паразі́ла (забі́ла) ку́ля;
срази́ть врага́ паразі́ць (разбі́ць, перамагчы́) во́рага;
2. перен. (ця́жка) ура́зіць, прыбі́ць; прыгне́сці, прыгнясці́; (ошеломить) ашаламі́ць;
весть о сме́рти сы́на срази́ла его́ ве́стка аб сме́рці сы́на (ця́жка) ура́зіла (прыбі́ла, прыгняла́) яго́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уби́ть сов.
1. (умертвить) забі́ць, мног. пазабіва́ць;
уби́ть напова́л забі́ць напава́л;
2. перен. (уничтожить) зні́шчыць;
3. перен. (глубоко огорчить, привести в отчаяние) прыбі́ць, прыгне́сці, прыве́сці ў ро́спач; (ошеломить) ашаламі́ць, агало́мшыць;
это изве́стие его уби́ло гэ́та ве́стка яго́ прыбі́ла (прыгняла́, прывяла́ ў ро́спач);
4. перен., разг. (потратить на что-л.) патра́ціць; (издержать — ещё) расхо́даваць, вы́даткаваць; (о времени) змарнава́ць;
уби́ть мно́го эне́ргии на что́-л. патра́ціць шмат эне́ргіі на што-не́будзь;
5. (уплотнить, утрамбовать) разг. убі́ць, утрамбава́ць;
6. (покрыть) карт., разг. пабі́ць;
уби́ть туза́ ко́зырем пабі́ць туза́ ко́зырам;
◊
уби́ть вре́мя змарнава́ць час;
уби́ть мо́лодость змарнава́ць маладо́сць;
убе́й меня́ бог забі́ мяне́ бог;
уби́ть бобра́ ашука́цца;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)