прэм’е́р, ‑а, м.
Разм.
1. Тое, што і прэм’ер-міністр.
2. Акцёр, які выконвае першыя, галоўныя ролі. Апрача абвешчаных артыстаў, у сённяшнім канцэрце бярэ ўдзел выдатны артыст, прэм’ер імператарскіх тэатраў Павел Юткевіч. Мікуліч.
[Ад фр. premier — першы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самавыхава́нне, ‑я, н.
Выхаванне самога сябе; свядомая дзейнасць чалавека, накіраваная на выпрацоўку ў сябе пэўных якасцей. Так ці іначай. □ Чыжык цяпер камандзір роты, і наперадзе, апрача іншых, бачыць ён вялікую задачу самавыхавання. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кром 1 ’хвоя са спілаванай вяршыняй для борцей’ (ТС). Параўн. кромка (гл.).
Кром 2 ’акрамя, апрача’ (ТС). Укр. крім, рус. кроме ’тс’. Параўн. ст.-рус. кромѣ ’асобна’, рус. кром ’край, канец’, ст.-слав. кромѣ ’апрача’, чэш. kromě ’тс’, в.-луж. kroma ’край’, ст.-польск. kromie ’апрача’, польск. kroma ’кавалак, скарынка’. З гэтых супастаўленняў відаць, што прасл. kromě ’апрача’ loc. sing. ад kroma ’частка, край’. Параўн. ст.-в.-ням. hrama ’рама’, ст.-англ. hremman ’перагароджваць, заступаць’. Іншыя індаеўрапейскія паралелі больш праблематычныя (параўн. Пятлёва, Этимология–1974, 25).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Акрамя́ ’апрача’ (Касп.), акром ’тс’ (Нас.) < рус. окромя ’тс’ (Мартынаў, SlW, 69).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рэпута́цыя, ‑і, ж.
Грамадская думка, якая склалася пра каго‑, што‑н. Палагея (так звалі ўдаву) мела не зусім чыстую рэпутацыю і, апрача таго, славілася сваёй сварлівасцю. Шамякін. Іван ванька рэпутацыю школы падтрымаў, затое Алесік Грылюк псуе ўсю справу. Колас.
•••
Падмачыць рэпутацыю гл. падмачыць.
[Фр. réputation.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
несканчо́ны, ‑ая, ‑ае.
Надзвычай доўгі; працяглы, бясконцы. Несканчонымі калонамі ішлі на фронт рэзервісты, добраахвотнікі. Мыслівец. За годам год — стагоддзі прамінулі, як хвалі несканчонае ракі. А. Вольскі. // Які не спыняецца; пастаянны. Апрача завывання ветру ў голым голлі ды несканчонага шуму дажджу, .. [чалавек] нічога не пачуў. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмараві́дла, ‑а, н.
Разм. Густая сумесь тлушчу з рознымі лекавымі рэчывамі для ўцірання ў скуру ці змазвання яе; мазь. Апрача розных сухіх траў у старога былі і нейкія пякучыя шмаравідлы, ад націрання якімі хворы ўскокваў, як шалёны, з ложка і бег на вуліцу. Рамановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
палавы́ 1, ‑а́я, ‑о́е.
Які мае адносіны да полу 1. Палавыя клеткі. Палавое размнажэнне. // Звязаны з адносінамі полаў.
палавы́ 2, ‑а́я, ‑о́е.
Які мае бледна-жоўты колер. Нельга было нічога ўбачыць, апрача палавога жытняга мора. Крапіва. Лучына гарыць [нявесела], як заўсёды. Угары ідзе ад яе палавы дым. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бязда́рнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць бяздарнага; адсутнасць здольнасці, таленту. Апрача таго, гэта значыла б прызнацца ў сваёй бяздарнасці. Дубоўка.
2. Бяздарны чалавек; бездар. Як ні пнецца Вінцэнт Барташэвіч, з яго ніколі не будзе сапраўднага журналіста, і ён, мусіць, імкнецца ганіць усё добрае, каб самому не здавацца бяздарнасцю. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ірацыяна́льны, ‑ая, ‑ае.
1. У ідэалістычнай філасофіі — пазбаўлены заканамернасці, а таму недаступны для розуму, мышлення; невытлумачальны.
2. У матэматыцы — які не можа быць дакладна выражаны ні цэлым, ні дробным рацыянальным лікам; несуразмерны з адзінкай. Ірацыянальны лік. // Які мае апрача чатырох асноўных арыфметычных дзеянняў яшчэ здабыванне кораня. Ірацыянальныя ўраўненні.
[Лац. irrationalis — неразумны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)