борт, -а, М -рце, мн. барты́, барто́ў, м.
1. Бакавая сценка марскога або рачнога судна, самалёта.
Кінуць за б.
Апынуцца (аказацца) за бортам (таксама перан.: аказацца выключаным з якой-н. справы).
2. Сценка кузава грузавога аўтамабіля, адкрытага таварнага вагона і пад.
Барты грузавіка.
3. Левы або правы край адзення (паліто, пінжака і пад.) з петлямі або гузікамі для зашпільвання.
|| памянш. бо́рцік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 2 і 3 знач.).
|| прым. бартавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
здабы́цца, ‑будзецца; зак.
Аказацца здабытым; з’явіцца ў выніку здабывання. Шчасце здабудзецца ў працы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удасто́іцца, -о́юся, -о́ішся, -о́іцца; зак., чаго.
1. Аказацца дастойным высокай ацэнкі, узнагароды, звання і пад. (кніжн.).
У. прэміі.
2. Атрымаць што-н. як знак чыёй-н. увагі.
У. пахвалы.
|| незак. удасто́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апыну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.
Трапіць куды‑н., аказацца дзе‑н. Апынулася Арынка ў горадзе. Колас. Спалоханыя малпы выскачылі з клеткі і мігам апынуліся на мачтах. Маўр. // Трапіць у якое‑н. становішча. Апынуцца ў няволі. Апынуцца ў бядзе. □ Для.. [шафёра] цяпер была яснай небяспека, у якой яны апынуліся. Якімовіч. Трэба было дбаць аб людзях, якія апынуліся ў няшчасці. Гурскі.
•••
Апынуцца (аказацца) за бортам — аказацца выключаным з якой‑н. справы.
Апынуцца (быць) на розных берагах — разысціся ў поглядах, перакананнях з кім‑н.
За дзесятай гарою апынуцца — аказацца ў вельмі далёкім месцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыда́цца¹, -да́мся, -дасіся, -да́сца; -дадзімся, -дасце́ся, -даду́цца; -да́ўся, -дала́ся, -ло́ся; зак.
1. Аказацца патрэбным; падысці.
Набытыя веды прыдаліся ў гэтай справе.
2. Выдацца, здарыцца.
Прыдаўся пагодлівы дзень.
|| незак. прыдава́цца, -даю́ся, -дае́шся, -дае́цца; -даёмся, -даяце́ся, -даю́цца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перагарну́цца, ‑горнецца; зак.
Разм. Аказацца перагорнутым на другі бок (пра старонкі кнігі, лісты і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ушчамі́цца, -чамлю́ся, -чэ́мішся, -чэ́міцца; зак., у што.
Аказацца заціснутым, зашчэмленым з двух бакоў.
Парася ўшчамілася ў плот.
У. ў пастку (таксама перан.: апынуцца ў цяжкім становішчы).
|| незак. ушчамля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца і ушчэ́млівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
удасто́іцца, ‑стоюся, ‑стоішся, ‑стоіцца; зак., чаго.
Аказацца дастойным высокай ацэнкі, узнагароды, звання і пад. Удастоіцца прэміі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рассупо́ніцца, ‑ніцца; зак.
Развязацца (пра супоню). // Аказацца з развязанай або аслабленай супоняй (пра запрэжанага каня). Конь рассупоніўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схематызава́цца, ‑зуецца; зак. і незак.
1. Стаць (станавіцца), аказацца (аказвацца) схематызаваным.
2. толькі незак. Зал. да схематызаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)