даскана́ласць, ‑і, ж.
Найвышэйшая ступень і паўната дадатных якасцей; узорнасць, беззаганнасць, бездакорнасць. Верх дасканаласці. У дасканаласці авалодаць прафесіяй.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
захо́пніцкі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да захопу, звязаны з імкненнем гвалтоўна авалодаць чым‑н. Захопніцкія войны. Захопніцкая палітыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дабы́ць ’здабыць’, дабыва́ць ’здабываць’. Агульнаславянскі дзеяслоў праславянскага характару. Параўн. укр. добу́ти ’здабыць, набыць, дастаць’, рус. добы́ть дастаць, набыць і г. д.’, ст.-рус. добыти ’набыць, здабыць; дажыць’, чэш. dobyti ’здабыць, набыць, зарабіць; завалодаць, авалодаць; дастаць, выцягнуць’, славац. dobyť ’захапіць, авалодаць; дабыць, дабіцца’, в.-луж. dobyć ’астацца; здабыць, зарабіць; авалодаць, захапіць, перамагчы’, н.-луж. dobyś ’астацца, выцерпець да канца’, польск. dobyć ’астацца, прабыць; выцягнуць, дастаць; захапіць, авалодаць’, балг. доби́я ’здабыць; раджаць’, серб.-харв. до̀бити ’здабыць, атрымаць’, славен. dobíti ’атрымаць і да т. п.’ Прасл. *dobyti (прэфікс *do + дзеяслоў *byti). Агляд форм гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 47–48. Не вельмі ясным застаецца пытанне аб першапачатковым значэнні слова. Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што зыходзіць трэба з ’раджаць’ (агляд гл. Махэк₂, 122). Паводле Трубачова (там жа, 48), лепш думаць, што гэта апошняе з’яўляецца мясцовым сінонімам. Махэк услед за Матлам (гл. Махэк₂, 122) лічыць, што развіццё семантыкі ішло так, як у лац. слова pecu ’жывёла’ > ’маёмасць, грошы’. Зыходным, паводле Махэка, для *dobyti з’яўляецца ’нарадзіць’. Гэта значэнне было агульным, але сёння захавалася ў балг. мове.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
драпе́жны, -ая, -ае.
1. Які корміцца жывёламі (пра звяроў, птушак і пад.).
Д. звер.
Драпежныя рыбы.
2. перан. Прагны, поўны імкнення авалодаць кім-, чым-н., захапіць што-н., а таксама такі, што выражае такое імкненне.
Драпежная натура.
Д. погляд.
|| наз. драпе́жнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
искуси́ться уст.
1. (соблазниться) спакусі́цца;
2. (стать искусным в чём-л.) авало́даць майстэ́рствам (уме́льствам), стаць ма́йстрам сваёй спра́вы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апанава́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак., каго-што.
1. Ахапіць, авалодаць (пра фізічны стан, настрой і пад.).
Жанчыну апанаваў страх.
2. Напасці ў вялікай колькасці, акружыць, накінуцца.
Яго апанавалі сабакі.
3. З’явіцца ў вялікай колькасці (разм.).
Справы апанавалі.
|| незак. апано́ўваць, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
удаскана́ліцца, ‑люся, ‑лішся, ‑ліцца; зак.
1. Стаць больш дасканалым, больш дакладным.
2. Павысіць, палепшыць сваё майстэрства ў якой‑н. галіне, авалодаць тонкасцямі яго. // Развіцца, стаць вельмі ўспрымальным, вострым (пра пачуцці і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаву́к, ‑а, м.
Разм.
1. Тое, што і самавучка. І быў [Перапечка] акцёрам, сапраўдным народным акцёрам-комікам, хоць і самавукам. Ракітны.
2. у знач. прысл. самаву́кам. Самастойна, без сістэматычнага навучання, без кіраўніка. Авалодаць граматай самавукам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надысці́, надыду́, нады́дзеш, нады́дзе; надышо́ў, -шла́, -шло́; нады́дзі; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Настаць, наблізіцца.
Надышоў час расстання.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ахапіць, авалодаць.
Зноў надышоў страх.
3. Прыйсці, з’явіцца куды-н. (разм.).
Неўзабаве надышлі астатнія.
|| незак. надыхо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.
|| наз. надыхо́д, -у, М -дзе, м. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перавучы́цца, ‑вучуся, ‑вучышся, ‑вучыцца; зак.
1. Навучыцца чаму‑н. іншаму, авалодаць другой прафесіяй, іншымі метадамі, правіламі і пад. Перавучыцца з трактарыста па камбайнера.
2. Разм. Прычыніць сабе шкоду празмернага вучобай. [Марыська:] — Нешта нядобрае з Касяй. Ці не перавучылася яна? Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)