малю́нак, ‑нка, м.
1. Карціна, ілюстрацыя; рысунак. Перад вачыма стаяла Масква — такая, якую .. [Паўлік] ведаў па малюнках. Шамякін. Маці купіла ў падарунак Петрусю цікавую кніжку з малюнкамі. Краўчанка. Платон Іванавіч дастаў з этажэркі фізіку і паказаў Колю малюнак рэастата. Якімовіч.
2. перан. Тое, што можна ўявіць сабе ў канкрэтных вобразах. Раз за разам узнікалі і прыгадваліся малюнкі мінулага. Дуброўскі.
3. У літаратуры — славеснае апісанне рэальныя з’яў. Малюнак прыроды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаўпэ́ўненасць, ‑і, ж.
Уласцівасць самаўпэўненага; празмерная ўпэўненасць у сваіх сілах, здольнасцях і пад. [Дырэктар:] Але, на жаль, радасць мая была не доўгай. З работай ты [Верхаводка] спраўляўся нядрэнна, але адкуль у цябе з’явілася нейкая такая самаўпэўненасць, што ты ўсё можаш, і мора табе па калена!.. Губарэвіч. Гэта было зусім нечаканым для Чарнавуса, упершыню ён адчуў сябе прыніжаным і на нейкі час нават страціў ранейшую самаўпэўненасць. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сталава́цца, ‑луюся, ‑луешся, ‑луецца; незак.
Харчавацца, мець стол (у 2 знач.) дзе‑н. або ў каго‑н. [Сяргей:] — Знайшоў кватэру недалёка ад заводзіка. Каморка невялічкая. Дамовіўся з гаспадыняй наконт харчу. Буду ў яе сталавацца. Машара. [Саша] ішла злосная, з намерам рашуча заявіць Ані, што, калі яшчэ раз будзе такая бульба і такі боршч — яна больш сталавацца ў яе не будзе, за свае грошы знойдзе кватэру ў любым месцы. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ву́ліца, -ы, мн. -ы, -ліц, ж.
1. У населеных пунктах: два рады дамоў і прастора паміж імі для праходу і праезду, а таксама сама гэта прастора.
Шырокая в.
Галоўная в. горада.
Апынуцца на вуліцы (таксама перан.: без жылля). Выкінуць на вуліцу (таксама перан.:
1) выселіўшы, пазбавіць жылля;
2) звольніць з работы, пазбавіць сродкаў існавання).
На пажар збеглася ўся в. (перан.: усе жыхары вуліцы; разм.). Будзе і на нашай вуліцы свята (прыказка: і для нас наступіць радасць, урачыстасць).
2. Месца пад адкрытым небам у процілегласць памяшканню.
На вуліцы такая відната.
3. перан. Асяроддзе, якое сваёй некультурнасцю, нявыхаванасцю дрэнна ўплывае на каго-н.
Дрэнны ўплыў вуліцы.
|| памянш. ву́лачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. ву́лічны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
В. рух (на вуліцах).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
то́чно
1. нареч. дакла́дна; (ровно) ро́ўна;
он вы́полнил поруче́ние то́чно ён вы́канаў даручэ́нне дакла́дна;
то́чно в три часа́ ро́ўна (дакла́дна) у тры гадзі́ны;
2. нареч. (совершенно, вполне) якра́з;
то́чно така́я же кни́га якра́з така́я ж кні́га;
3. част. так, ага́, пра́ўда, сапраўды́;
то́чно, э́то он сде́лал так (пра́ўда, сапраўды́), гэ́та ён зрабі́ў;
4. союз бы́ццам, ні́бы;
что ты бежи́шь то́чно с цепи́ сорва́лся што ты бяжы́ш, бы́ццам (ні́бы) з ланцуга́ сарва́ўся;
5. (в самом деле) вводн. сл., уст. сапраўды́;
он, то́чно, был вчера́ у нас ён, сапраўды́, быў учо́ра ў нас;
◊
так то́чно воен. так;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
даказа́ць сов.
1. (договорить) досказа́ть;
2. доказа́ть;
ён ~за́ў пра́вільнасць сваі́х меркава́нняў — он доказа́л пра́вильность свои́х соображе́ний;
3. прост. (сделать донос) донести́;
д. на каго́-не́будзь — донести́ на кого́-л.;
4. разг. (чаще с отрицанием не) сравни́ться с кем-л.; превзойти́; показа́ть;
мая́ жо́нка такі́я пячэ́ пірагі́, што і канды́тар не дака́жа — моя́ жена́ таки́е печёт пироги́, что и конди́тер не сравни́тся (не превзойдёт);
гэ́та дзяўчы́нка така́я сме́лая, што і хло́пец не дака́жа — э́та де́вочка така́я сме́лая, что с ней и мальчи́шка не сравни́тся;
◊ д. сваё — доказа́ть своё
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
павуча́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго.
Даваць павучальныя парады, настаўленні. — На паходзе, на вайне разведка і сувязь маюць дужа важнае значэнне, — павучаў.. [Букрэй] дзеда. Колас. Тапурыя ўсё яшчэ павучаў .. [Вано], як трэба сябе трымаць пры старэйшых. Самуйлёнак. // Гаварыць павучанні. — Што ж, рамантыка павінна ўступаць перад рэальнай неабходнасцю, — адчуваючы сваю перавагу, павучаў Беразінец. Броўка. — Абыякавасць — такая загана, якой я не дарую, — Булай і зараз не мог ўстрымацца, каб не навучаць. Шыцік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аха́пак, ‑пка, м.
Такая колькасць чаго‑н., якую можна панесці, абхапіўшы дзвюма рукамі; абярэмак. Непадобна было, што і.. [Лінкевіч] часам нёс дадому ахапак калгаснай саломы ці канюшыны, а траплялася — і сноп. Дуброўскі. Толя ідзе да вогнішча з маленькай сякерай у руцэ і з ахапкам сушняку. Брыль. Калі паліцэйскі завярнуў на другі бок саставу, чыгуначнік з сілай адсунуў дзверы ў вагоне, схапіў у ахапак Валодзю і кінуў яго туды. Данілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лаго́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Разм.
1. Прыемны спакой, хараство. [Ганна:] — Нейкая лагода, як ціхія хвалі, агортвае ўсю істоту. Дубоўка. У полі такая лагода, што хоць аставайся тут, на мяжы, прыляж, маўчы ды глядзі навокал. Бядуля.
2. Згода, дружба, прыязнасць. Яны размаўлялі ціха, з лагодай, відаць, раіліся пра запаветнае і блізкае іх душы. Пташнікаў. Ёсць хвіліны прыемнай блізкасці паміж людзьмі, нейкай ціхай узрушанасці і лагоды, светлай, як восеньскі дзень. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адстаўны́, ‑ая, ‑ое.
Які знаходзіцца ў адстаўцы. Трапіў [Цімох] на сядзібу НІыпшынскага Яна — Адстаўнога маёра, былога улана. Куляшоў. Такая ўвага да яго, «адстаўнога настаўніка», як ён называў сябе, не магла б нг крануць, калі б дырэктар прыйшоў адзін. Шамякін. // Разм. Якога адхілілі. Дамоў прыехаў. Кажуць, трэці дзень Грыміць тваё вяселле (я ж не веру). Вянок з гароху хочуць мне надзець Сябры, як адстаўному кавалеру. Барадулін.
•••
Адстаўной казы барабаншчык гл. барабаншчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)