апусці́ць сов.
1. опусти́ть;
а. руку́ — опусти́ть ру́ку;
2. (наклонить) опусти́ть; склони́ть; (голову — ещё) пону́рить; (бессильно) урони́ть; (глаза — ещё) поту́пить;
3. (поместить в жидкость, газ и т.п.) опусти́ть, погрузи́ть;
4. (ослабить уход) забро́сить;
а. гаспада́рку — забро́сить хозя́йство;
5. (сделать пропуск) опусти́ть, пропусти́ть;
а. сло́ва — опусти́ть (пропусти́ть) сло́во;
◊ а. ру́кі — опусти́ть ру́ки;
а. кры́лы — опусти́ть кры́лья;
а. нос — пове́сить нос;
а. галаву́ — опусти́ть го́лову
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дазо́рац, ‑рца, м.
1. Служачы, які выконвае абавязкі па нагляду за чым‑н., ахове чаго‑н.; наглядчык. Бурчыць пад нос дазорац, як сам астрог, стары. Таўлай.
2. Той, хто знаходзіцца ў дазоры; разведчык. Дазорац, ужо заўважыўшы зарыва пажару і пабачыўшы лесніка, які бег да зямлянкі, адразу адчуў нешта нядобрае і надзвычайнае. Дубоўка. У акопчыках і ў кустах каля ракі паставілі дазорцаў. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вясня́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Абрадавая веснавая песня. Дзяўчаты хорам спявалі «вяснянкі». Колас.
2. Абл. звычайна мн. (вясня́нкі, ‑нак). Тое, што і вяснушкі. І шчокі і кірпаты нос былі ўсеяны такім мноствам вяснянак, што, калі твар трапляў пад сонца, здавалася, ён, успыхваў, як касцёр. Лынькоў.
3. Насякомае атрада сятчастакрылых.
4. Аднагадовая травяністая расліна сямейства крыжакветных.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
но́сік, ‑а, м.
1. Памянш.-ласк. да нос (у 1 знач.). Зося весела засмяялася, ад чаго яе малы кірпаты носік яшчэ больш задраўся ўгору. Ваданосаў.
2. Частка чайніка, збана і пад., праз якую выліваюць вадкасць.
3. Вострая або завостранай формы частка якога‑н. прадмета. Носік касы. □ Прыстаўляючы руку да носіка кожнага яечка, я прасвечваў іх на сонцы, глядзеў, ці свежыя яны. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паве́сіць, ‑вешу, ‑весіш, ‑весіць; зак., каго-што.
1. Надаць чаму‑н. вісячае становішча. Павесіць на сцяну карціну. Павесіць паліто на вешалку. □ Пракоп сеў, зняў шапку і павесіў яе на заціснуты між каленяў кій. Колас.
2. Пакараць смерцю цераз павешанне. Старых [немцы] вывелі на калгасны двор і павесілі на дупл[я]ватай паўзасохлай бярозе. Лынькоў.
•••
Павесіць (звесіць) галаву — замаркоціцца, затужыць.
Павесіць (апусціць, звесіць) нос — засумаваць, зажурыцца, замаркоціцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
са́жа, ‑ы, ж.
1. Прадукт няпоўнага згарання паліва, які чорным налётам асядае ў комінах, дымаходах і пад. Наталля стаяла ля печы, выцірала фартухом запэцканы сажаю нос і была нейкая безуважная. Сіўцоў.
2. Абл. Хвароба хлебных злакаў. Шаманскі крануўся абвугленага коласа рукою і на пальцах асталася ліпкая тлустая сажа. Дуброўскі.
•••
Галандская сажа — чорная фарба, якая выкарыстоўваецца ў жывапісе, паліграфіі і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лапано́сы ’чалавек з шырокім, пляскатым носам’ (Касп., ТСБМ; кіраў., Нар. сл.; жлоб., Мат. Гом.), ’лапаносы, кірпаносы’ (Растарг.). Літ. lapanõsis ’той, у каго нос мае форму ліста’, параўн. šikšnósparnis lapanõsis ’шыраканосая лятучая мыш, Rhinolophus ferrum eguinum’. Магчыма, балтызм, аднак з прычыны неакрэсленасці арэала пашырэння лексемы ў літоўкай мове (адсутнасць дадатковых дадзеных) нельга дакладна вызначыць крыніцу. Сюды ж лапаноска ’водная птушка шыраканоска, Anas clypeata L.’ (Інстр. 2; слуц. Федз.–Доўб.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пасыкну́цца 1 ’паімкнуцца што-н. зрабіць’ (бераст., Сцяшк. Сл.), пасыка́цца ’выклікацца на якую-н. справу’, ’кідацца’ (Нас.), пасыка́нне ’парыў’, насыка́ць ’выстаўляцца наперад’ (Нас. Доп.), ’соваць нос’, пасы́кнуцца ’вытыркнуцца’ (Грыг.). Балтызм. Параўн. літ. síekti ’імкнуцца’, pasíekti ’дасягнуць (дасягнуць) мэты’. Сюды ж укр. сікатися ’кідацца’, ’прыдзірацца’, ’спрабаваць зрабіць што-небудзь’.
◎ Пасыкну́цца 2 ’пахіснуцца’ (ТС). Да *сікну́ць, напрыклад, у выразе драг. спіна сыкнула ’прастрэл у спіне’ (Лучыц-Федарэц). Відаць, з seknęticnpacn. sekti ’сячы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пы́ка ’твар; морда, пыса’ (Нас., Ян., Растарг.): у саба́кі чорна пыка (Сцяшк.), пы́кі экспр. ’губы’ (Сл. Брэс.), сюды ж пы́ктарацца ’тыкаць мордай’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Параўн. укр. пи́ка ’морда’, рус. пи́ка ’морда, рыла’, пи́квица ’нос, кончык носа’. Паводле ЕСУМ (4, 367), са зменай галосных ад пу́кати ’трэскаць, лопаць’; беспадстаўна беларускія формы выводзяцца з украінскай, чаму пярэчыць перш за ўсе геаграфія слоў. Відаць, звязана чаргаваннем з пы́ца ’морда’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пло́ский
1. (о поверхности) пло́скі; (ровный) ро́ўны;
пло́ская пове́рхность пло́ская паве́рхня;
пло́ская печа́ть пло́скі друк;
2. (приплюснутый) пляска́ты; (покатый) пахі́лы; (с низкими краями) плазава́ты; (неглубокий) неглыбо́кі; (мелкий) плы́ткі;
пло́ская стопа́ мед. пляска́тая ступня́;
пло́ская грудь пляска́тыя гру́дзі;
пло́ский лоб, нос пляска́ты лоб, нос;
пло́ские че́рви пляска́тыя чэ́рві;
пло́ская кры́ша пахі́лы (пляска́ты) дах;
пло́ский я́щик плазава́тая скры́нка;
пло́ская таре́лка плы́ткая (плазава́тая) тале́рка;
3. перен. тупы́, няўда́лы; (банальный) бана́льны;
пло́ские шу́тки тупы́я жа́рты;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)