каба́т, ‑а, М ‑баце, м.
Уст. Род жаночай цёплай камізэлькі, безрукаўка. З блакітнага, аксаміту кабаты былі зашнураваны ззаду. Белыя рукавы сподніх блузак мелі шмат вышыўкі. Чорны. [Бабка] носіць спадніцу і зверху сарочкі нейкую камізэльку, якую заве кабатам. Якімовіч.
[Укр. кабат з перс.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бружме́ль ’расліна Lonicera L.’ (Кіс.). Назва няяснага паходжання. Бружме́ль — гэта таксама ’брызгліна’. Відавочна, назва была перанесена з брызгліны на бружмель. Этымалогія слова бружме́ль няясная, ёсць шмат варыянтаў (гл. пад брызглі́на). Вопыт этымалагізавання (няпэўны!), Махэк₂, 69 (пад brslen ’брызгліна’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
панадзява́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Надзець на сябе шмат чаго‑н. або на вялікую колькасць каго‑, чаго‑н. Франтавікі панадзявалі ўзнагароды. Панадзяваць кавалачкі на падушкі. □ Зіна засмяялася, паклікала хлопцаў, панадзявала ім панамкі і павяла на пляж. Гаўрылкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паснава́ць, ‑сную, ‑снуеш, ‑снуе; ‑снуём, ‑снуяце; зак., што.
1. Аснаваць усё, многае. Паснаваць усю пражу.
2. і без дап. Снаваць некаторы час. Паснаваць з паўгадзінкі пражу. □ Шмат давялося мне паснаваць па лузе, пакуль я ўбачыў Верку Базылёву. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
іды́лія, ‑і, ж.
1. Невялікі літаратурны твор, які ідэалізавана паказвае вясковы побыт на ўлонні прыроды.
2. Іран. Спакойнае, нічым не засмучанае, шчаслівае існаванне. Венцяроўцы жылі ціха і супакойна праз шмат дзесяткаў гадоў... Нішто не парушала іх ідылію... Чарот.
[Ад грэч. eidyllion — карцінка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стараслу́жачы, ‑ая, ‑ае.
Які даўно знаходзіцца на ваеннай службе. Яшчэ зусім нядаўна маладога салдата можна было беспамылкова адрозніць ад стараслужачага шмат па якіх знешніх прыкметах. «Маладосць». / у знач. наз. стараслу́жачы, ‑ага, м. Выбываюць стараслужачыя, прыходзіць новая змена. «ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ка́сцерка ’мяшок’ (Касп.). Тлумачэнне знаходзім у Даля: «Костерь ж. или костеря, костра, кострика, кострица, кострыга, костыга, костка, костица ж. Правильнее кастеря, кастрика «жесткая кора растений, годных для пряжи льна, конопли». Можна меркаваць, што касцерка ’мяшок’ — гэта ўтварэннесуфіксам -к(а) ад. бел. кастра ’кастрыца’, дзе суфікс выступае ў ролі ўтвараючага nomina attributiva і дзе нібы «аднаўляецца» ніколі тут не існаваўшы «ь». Гл. аб слове прасл. *kostra ў Трубамова, Эт. сл., 11, 158–160 (тут і аб складанасці рэканструкцыі). Першапачатковая семантыка слова — капцёрка «мяшок з канапель або льну — раслін, што даюць шмат кастры» (або «мяшок, зроблены з ільну або канапель, у якіх захавалася шмат кастры»).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
переболе́тьI сов., прям., перен. перахварэ́ць (на што);
он переболе́л мно́гими боле́знями ён перахварэ́ў шмат на які́я хваро́бы;
де́ти переболе́ли ко́рью дзе́ці перахварэ́лі на адзёр.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
поле́чь сов., в разн. знач. пале́гчы;
в бою́ полегло́ мно́го во́инов у баі́ пале́гла шмат во́інаў;
по́сле ли́вня пшени́ца полегла́ пасля́ лі́ўню (зале́вы) пшані́ца пале́гла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
соли́дно нареч.
1. (прочно, надёжно) трыва́ла, мо́цна, грунто́ўна;
2. (важно, представительно) пава́жна, самаві́та;
3. (серьёзно, не легкомысленно) сур’ёзна, ста́ла;
4. (значительно) зна́чна; (много) шмат, мно́га;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)