нейрабіёніка, ‑і, ДМ ‑ніцы, ж.
Кірунак у біёніцы, звязаны з вывучэннем і мадэліраваннем дзейнасці цэнтральнай нервовай сістэмы чалавека і жывёлы для выкарыстання заканамернасцей іх будовы пры стварэнні новых тэхнічных прыстасаванняў, кібернетычных сістэм і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўплыва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., на каго-што.
Аказаць уплыў. Поспехі ў асваенні космасу, ва ўсіх галінах навукі і тэхнікі, прамысловасці, сельскай гаспадаркі не маглі не паўплываць на чалавека, на ўсе сферы яго дзейнасці. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вага́р, ‑а, м.
1. Рычаг для рэгулявання чаго‑н. або кіравання чым‑н. Вагар кіравання. Вагар руля.
2. перан. Сродак для ажыццяўлення якой‑н. дзейнасці. Друкаваная і вусная прапаганда — важнейшы вагар камуністычнага выхавання народа. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ліквіда́цыя, ‑і, ж.
1. Спыненне дзейнасці (прадпрыемства, установы і пад.). Ліквідацыя трэста.
2. Спыненне існавання каго‑, чаго‑н. Ліквідацыя недахопаў. Ліквідацыя кулацтва як класа. □ Капітана Сяргея Чарнышова раніла ў апошні дзень ліквідацыі Сталінградскай груп[оў]кі. Шамякін.
[Н.-лац. liquidation.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
культу́ра, -ы, мн. -ы, -ту́р, ж.
1. толькі адз. Сукупнасць дасягненняў чалавецтва ў вытворчым, грамадскім і духоўным жыцці.
Гісторыя культуры.
Матэрыяльная к.
Духоўная к.
2. толькі адз. Адукаванасць, культурнасць, выхаванасць.
Грамадства высокай культуры.
3. толькі адз. Ступень, узровень развіцця якой-н. сферы чалавечай дзейнасці.
К. земляробства.
К. вытворчасці.
К. мовы.
4. Сфера чалавечай дзейнасці, звязаная з мастацтвам, асветнай дзейнасцю і пад.
Работнікі культуры.
Дом культуры.
5. толькі адз. Развядзенне, вырошчванне якой-н. расліны; культываванне.
К. лёну.
К. бульбы.
6. звычайна мн. Віды раслін, якія разводзяцца, вырошчваюцца.
Тэхнічныя культуры.
Зерневыя культуры.
7. Мікраарганізмы, вырашчаныя ў лабараторных умовах у пажыўным асяроддзі (спец.).
К. стрэптакокаў.
|| прым. культу́рны, -ая, -ае (да 1—3 знач.).
Культурныя традыцыі народа.
К. чалавек.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фронт, -у, М -нце, мн. франты́, -о́ў, м.
1. Строй салдат, войск.
2. Звернуты да ворага, непрыяцеля край баявога размяшчэння войск, лінія, па якой разгорнуты перадавыя падраздзяленні.
Ф. палка.
3. Група дзеючых армій (у 3 знач.) пад кіраўніцтвам аднаго камандуючага.
Трэці Беларускі ф.
4. Месца, раён ваенных дзеянняў і размяшчэнне войск у час вайны, а таксама дзеючая армія ў такім раёне.
Адпраўка на ф. папаўнення.
5. перан., чаго. Месца, участак, сфера якой-н. дзейнасці.
Ф. забудовы горада.
Працоўны ф.
Пашырыць ф. сяўбы яравых.
6. перан. Сфера, галіна якой-н. дзейнасці.
Культурны ф.
◊
Адзіным фронтам — дружна, згуртавана.
На два франты — у двух напрамках (дзейнічаць).
Шырокім фронтам — з вялікім ахопам, размахам.
|| прым. франтавы́, -а́я, -о́е (да 2—4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
акт, -а, М а́кце, мн. -ы, -аў, м.
1. Адзінкавае праяўленне якой-н. дзейнасці, дзеянне, учынак.
Тэрарыстычны а.
2. Закончаная частка драматычнага твора, спекгакля.
Другі а. п’есы.
3. Закон, устанаўленне дзяржаўных органаў або грамадскіх арганізацый.
4. Дакумент, запіс аб якім-н. юрыдычным факце.
Скласці а. аб праверцы.
Абвінаваўчы а.
|| прым. а́ктавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узбро́іць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены; зак., каго-што.
1. Забяспечыць сродкамі для вядзення вайны, бою (зброяй, тэхнікай і пад.).
У. армію.
У. атрад вінтоўкамі.
2. перан., чым. Забяспечыць сродкамі для якой-н. дзейнасці.
У. гаспадарку навейшай тэхнікай.
Узброеным вокам (пры дапамозе аптычных прылад).
|| незак. узбро́йваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. узбрае́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
псіхало́гія, ‑і, ж.
1. Навука аб заканамернасцях, развіцці і формах псіхічнай дзейнасці. Агульная псіхалогія. Эксперыментальная псіхалогія.
2. Псіхіка, асаблівасці характару, духоўны склад. Псіхалогія селяніна. Раскрыць псіхалогію героя. □ Чалавек зразумеў, нарэшце, што, перарабляючы свет, ён пачаў, разам з тым, перарабляць і сваю ўласную натуру, сваю псіхалогію і погляды на рэчы і з’явы. Майхровіч.
3. Сукупнасць псіхічных працэсаў ва ўмовах пэўных відаў дзейнасці, пэўнага стану і г. д. Псіхалогія працы. Псіхалогія ўчынку. □ Але я не верыў усяму гэтаму, бо не мог зразумець ні логікі, ні псіхалогіі гэтакіх паводзін. Сабаленка.
[Грэч. psychē — душа і logos — вучэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
некрало́г, ‑а, м.
Артыкул, прысвечаны памёршаму, з характарыстыкай яго жыцця і дзейнасці. Упершыню імя Купалы стаяла не пад вершам, не пад заклікам, яно было абведзена няўмольнай чорнай рамкай. Радкі некралога плылі перад вачыма, блыталіся, мяняліся месцамі. Лужанін.
[Ад грэч. nekrós — мёртвы і lógos — слова.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)