крыві́ць, крыўлю, крывіш, крывіць; незак., што.
Рабіць крывым, перакошаным, выгнутым. Крывіць туфлі. // Перакошваць у грымасе (твар, губы, рот). Не то ад дыму вусны [Рыгор] крывіць і вока правае прыжмурвае, не то здалёк яшчэ прабуе ўсміхацца Аўдолі. Крапіва. «Следчы» паціскае плячамі. Злая ўсмешка крывіць яго губы. Колас.
•••
Крывіць душой — быць няшчырым, наўмысна не гаварыць праўды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыго́жасць, ‑і, ж.
Тое, што і прыгажосць (у 1–3 знач.). [Аксіння:] — І паглядзець на яе — вока радуецца: стройная дзяўчына, і прыгожасці ў меру, і здароўем не пакрыўджана. Лынькоў. Сонца яшчэ не было, але адчувалася, што вось-вось пырснуць яго першыя промні і ўсё навокал заззяе тысячамі колераў, захапляючы сваёй казачнай прыгожасцю. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сляза́, -ы́, мн. слёзы і (з ліч. 2, 3, 4) слязы́, слёз, ж.
1. мн., адз. ў знач. зб. Празрыстая саленаватая вадкасць, якая выдзяляецца слёзнымі залозамі вачэй пры раздражненні, болі або моцных перажываннях.
На марозе з вачэй цякуць слёзы.
2. Адна кропля такой вадкасці.
З вока паказалася с.
3. мн. Плач.
Прыйсці са слязамі.
Не стрымаць слёз.
Скрозь слёзы (плачучы).
◊
Аблівацца слязамі — моцна плакаць.
Пусціць слязу — заплакаць (іран.).
|| памянш. слёзка, -і, ДМ -зцы, мн. -і, -зак, ж. (да 2 знач.) і слязі́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спако́йны, -ая, -ае.
1. Які знаходзіцца ў стане спакою, маларухомы або нерухомы.
Спакойная рака.
Сядзець спакойна (прысл.).
2. Які выражае спакой (у 2 знач.), без душэўных трывог, перажыванняў.
Спакойнае жыццё.
На сэрцы спакойна (прысл.).
3. Стрыманы, ураўнаважаны, ціхмяны, які нікога не раздражняе.
С. конь.
Спакойнага нораву чалавек.
4. Роўны ў сваім працяканні.
Спакойная хада.
Спакойная гутарка.
5. Не ваенны, мірны.
С. час.
6. Які нічым і нікім не парушаецца, адбываецца ў спакоі.
Спакойная старасць.
7. Прыемны для вока (пра святло, фарбы і пад.).
Спакойныя фарбы пейзажаў.
Спакойнае, мяккае святло.
|| наз. спако́йнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
намета́тьII сов.
1. (меча, набросать) накіда́ць, мног. панакіда́ць, панакі́дваць;
2. (икры) накла́сці;
3. (сделать опытным) разг. напрактыкава́ць; набі́ць;
намета́ть глаз напрактыкава́ць во́ка;
намета́ть ру́ку напрактыкава́ць (набі́ць) руку́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гіз, ‑а і ‑у, м.
Разм.
1. ‑у. Дзеянне паводле знач. дзеясл. гізаваць. Уставіць цялё вока сваё слівянае, сіняватае, прыгледзіцца да сонца, бок падагрэе і пайшло скакаць ды падскакваць. А за ім навыперадкі ўсе. Без гізу гіз. Лынькоў.
2. ‑а. Вялікая муха, самка якой жывіцца кроўю жывёлы, а самец — сокам раслін. Гіз напаў на кароў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змы́ліцца, ‑ліцца; зак.
Зрасходавацца пры мыцці (пра мыла). Мыла змылілася.
змылі́цца, змылю́ся, змылі́шся, змылі́цца; зак.
Разм. Памыліцца. Сцішна. Пуста. Адзінока... Свет закрыла цьма густая. Паваротка тут крутая, — Не змыліся ж, маё вока! Колас. Кастусь прачытаў на памяць.. дарагія ім словы з вялікім пачуццём, адным духам. — Ну як? Не змыліўся? — Не, развёў рукамі Валерый. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
імгне́нне, ‑я, м.
Вельмі кароткі прамежак часу; міг, момант. З табою век імгненнем здасца, З табою час плыве, бы ў казцы, Сама ты — казка, дзіўны сон. Лойка. Юрка сеў. Нейкае імгненне ў класе панавала цішыня. Курто.
•••
У адно імгненне — тое, што і у адзін міг (гл. міг).
У імгненне вока — надта хутка, адразу ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разве́дчыцкі, ‑ая, ‑ае.
Уласцівы разведчыку, разведчыкам. Да .. [Надзі] прыйшла тая няўлоўная разведчыцкая інтуіцыя, калі, здаецца, само сабою вока заўважае галоўнае, а вуха не прапускае ніводнага важнага слова. Бураўкін. Горад Святлане быў знаёмы неяк своеасабліва, калі можна так сказаць, з разведчыцкага пункту погляду. Шахавец. // Які належыць разведчыку, разведчыкам. З могілак на ўзгорку .. загаварыў разведчыцкі кулямёт. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
глазо́к м.
1. в разн. знач. во́чка, -ка ср.;
2. / аню́тины гла́зки бот. бра́ткі;
◊
на глазо́к на во́ка;
де́лать гла́зки стро́іць во́чкі;
взгляну́ть одни́м глазко́м гля́нуць адны́м во́кам (во́чкам).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)