◎ Лахня́ ’неахайны чалавек’ (гродз., Сл. паўн.-зах.). Відавочна, гэта семантычны перанос з лахня ’бадзяга’. Да лахацьі (гл.). Аб суф. ‑ня гл. Сцяцко, Афікс. наз., 58.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лэмза ’разява, няўклюда, нязграбны’ (шальч., Сл. ПЗБ; сувалк., КЭС). Балтызм, параўн. літ. lémza ’павольны, вялы, маўклівы чалавек, цяльпук’. Гэтак жа Грынавяцкене (Сл. ПЗБ, 2, 700).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Му́мра, момра ’маўклівы, негаваркі, пануры чалавек’ (ТС, Сцяц.; беласт., Сл. ПЗБ; слонім., Нар. словатв.), навагр. мумрава́ты ’тс’ (Сцяшк. Сл.). Відавочна, балтызм. Да му́ма 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Мікіля́нка, мыкылянка ’балбатлівы чалавек’ (брэсц., Нар. лекс.). Магчыма, балтызм. Параўн. літ. mỹkalas ’той, хто мычыць’, mýkelėti ’мармытаць, гаварыць як бы не хочучы і не ведаючы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пахмы́ла, пахмылішча ’пануры чалавек’, ’які не размаўляе’ (астрав., Сл. ПЗБ). Да па‑ (< прасл. po‑) і хмяліць (гл.) < прасл. xmyliti (sę) (Трубачоў, Эт. сл., 8, 45).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сухабздзей ’хударлявы чалавек’ (віц., Мат.). Складанае слова, дзе суха (гл. сухі) з’яўляецца азначэннем да незафіксаванага *бздзей (ад бздзець ’псаваць паветра’), гл. Карскі 2-3, 100.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
старэ́ць несов.
1. старе́ть;
чалаве́к ~рэ́е — челове́к старе́ет;
2. (становиться ветхим) ветша́ть;
буды́нак ~рэ́е — зда́ние ветша́ет;
3. (становиться устарелым) старе́ть, устарева́ть;
гэ́та тэ́ма ніко́лі не ~рэ́е — э́та те́ма никогда́ не старе́ет (не устарева́ет)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
які́сьці, род. яко́гасьці мест. неопр., м.
1. како́й-то;
зайшо́ў ~сьці чалаве́к — зашёл како́й-то челове́к;
2. (скудный) ко́е-како́й, кой-како́й;
3. пренебр. како́й-то;
гэ́та які́сьці вар’я́т — э́то како́й-то сумасше́дший
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Апо́ўзлы ’аблезлы’ (Янк. БП, 467, Касп., Янк. I, Янк. Мат.); у выразе жаба апоўзлая (варыянт — жаба аблезлая — Янкоўскі, докт. дыс., 1, 188) указвае на нікчэмнасць чалавека. Апоўзлік ’нязграбны, нікчэмны, слабы, закажанелы чалавек’ (Мядзв., Інстр. III, Янк. Мат., Касп.), ’нязграбнае, непаслухмянае дзіця’ (Мядзв., Янк. Мат., Сцяц.); апо́ўзіна ’неахайны чалавек’ (Сцяшк., Янк. II). Параўн. ст.-рус. опълзти ’апляшывець’. Выключна беларускія пераносныя значэнні даюць уяўленне аб жабе пасля лінькі (параўн. рус. выползина, выползок ’скурка жывёлы пасля лінькі’; выползень ’насякомае, якое выпаўзла з лічынкі’, ’цёмны чалавек, які з’явіўся невядома адкуль’) ці аб абвіслым, азызлым, лысым чалавеку (параўн. рус. оползень ’аблезлае футра’, славен. opolzniti ’аблысець’). Нельга цалкам адкінуць і магчымасць іншага семантычнага развіцця, зафіксаванага ў чэш. oplzlý слізкі’, адкуль ’бессаромны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бурла́к ’бурлак’ (БРС, Нас.), ’парабак, батрак’ (КЭС), ’здаравенны чалавек’ (Нас.), ’лайдак, гультай’ (КЭС). Укр. бурла́к, бурла́ка ’бабыль, бяздомны чалавек, халасцяк’. Рус. бурла́к ’работнік на рачных судах; селянін на заработках; здаравенны хлопец; халасцяк; валацуга’. Польск. burłak (< укр.). Вельмі цёмнае слова. Версіі пра запазычанне (з тат. мовы або з с.-в.-ням.; агляд іх гл. Фасмер, 1, 245–246; Шанскі, 1, Б, 233) пераконваюць слаба. Шанскі, там жа, хоча выводзіць яго з рус. *бурло ’крыкун’ (< бурло ’найбольшы звон на званіцы’). Але гэта вельмі няпэўна. Рудніцкі (1, 263) бачыць сувязь з дзеясловам слав. *burliti ’бурліць’ (параўн. укр. бурли́‑голова ’неспакойны чалавек’, бурлі́й ’крыкун, баламут’). Вельмі няпэўным з’яўляецца вывядзенне Шанскім (там жа) бел. і ўкр. слова з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)