смяро́тнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць смяротнага (у 2 знач.).
2. Колькасць выпадкаў смерці за які‑н. перыяд часу сярод пэўнай сукупнасці людзей (насельніцтва краіны, горада і пад.). Дзіцячая смяротнасць. Смяротнасць ад няшчасных выпадкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сталы́піншчына, ‑ы, ж.
Перыяд дваранска-прыгонніцкай рэакцыі ў Расіі пасля рэвалюцыі 1905 г., які ахарактарызаваўся ўмацаваннем кулацтва і падаўленнем рэвалюцыйных сіл. Яшчэ ў гады сталыпіншчыны Рыгораў бацька Салвесь выселіўся на невялічкі хутар. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ма́лечка ’зусім мала’ (Жд. 1). Рус. цвяр., кур. ма́лечко ’мала’, ст.-рус. малечкий ’маленькі’, ст.-чэш. malečko ’нядоўга, кароценькі перыяд часу’, ст.-серб.-харв. малачак, мале́чак ’маленькі’. Да малы́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падсо́сны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Якую ссе дзіцяня. Падсосная свінаматка. Падсосныя кабылы. // Такі, які ссе матку (пра парасят, цялят і пад.). Падсосныя парасяты.
2. Звязаны з адкормам маладняку малаком матак. Падсосны перыяд. Падсосны метад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жыро́нда, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Палітычная групоўка ў перыяд французскай буржуазнай рэвалюцыі 18 ст., якая выражала інтарэсы буйной буржуазіі і перайшла на бок контррэвалюцыі. // перан. Пра буржуазную партыю, схільную да здзелкі з контррэвалюцыяй.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пара́, -ы́, мн. по́ры, пор і по́раў, ж.
1. Час, перыяд, тэрмін.
Летняя п.
Без пары (дачасна). Да гэтай пары (да гэтага часу). Да пары да часу (пакуль што). З той пары (з таго часу, моманту). Не ў пару (не ў час, недарэчы). У пару (у час, своечасова).
2. у знач. вык. Настаў час для чаго-н.
П. дадому.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ме́дны, -ая, -ае.
1. гл. медзь.
2. Які мае адносіны да здабычы і апрацоўкі медзі.
Медная прамысловасць.
3. Зроблены з медзі.
Медныя грошы.
4. Колеру медзі, чырвона-жоўты.
М. твар ад прыморскага загару.
○
Медны век — пераходны перыяд ад неаліту да бронзавага веку, калі пачынаюць з’яўляцца металічныя вырабы з медзі.
◊
Медны лоб (разм., пагард.) — пра ўпартага, бесталковага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
камуні́зм, -у, м.
Грамадска-эканамічная фармацыя, заснаваная на пабудове бяскласавага грамадства з агульнай уласнасцю на сродкі вытворчасці і з поўнай сацыяльнай роўнасцю ўсіх членаў грамадства, а таксама навуковая тэорыя стварэння такой фармацыі.
Навуковы к.
○
Ваенны камунізм — часовая эканамічная палітыка савецкай улады ў перыяд Грамадзянскай вайны (1918—1920 гг.) і ваеннай інтэрвенцыі.
|| прым. камуністы́чны, -ая, -ае.
К. светапогляд.
Камуністычная партыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рата́цыя, -і, ж.
1. Паслядоўнае чаргаванне, змена элементаў якой-н. структуры; абнаўленне складу каго-, чаго-н.
Р. песень на радыёстанцыі.
Р. кадраў.
Арганізатары турніру правялі ратацыю ўдзельнікаў.
2. Перыяд часу, на працягу якога ўсе палі якой-н. гаспадаркі павінны быць заняты культурамі ў адпаведнасці з севазваротам (спец.).
3. Ратацыйная друкарская машына.
|| прым. ратацы́йны, -ая, -ае.
Ратацыйная працэдура.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цвет, -у, М цве́це, м.
1. зб. Кветкі на раслінах і дрэвах у перыяд цвіцення.
Цвету было многа на яблыні, а яблыкаў няма.
Ліпавы ц. лечыць прастуду.
2. Час цвіцення.
Здарылася гэта, калі вішні былі ў цвеце.
3. перан., чаго. Лепшая, перадавая частка чаго-н.
Ц. моладзі.
4. перан. Росквіт сіл, гады маладосці.
Памёр у цвеце сіл.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)