◎ Каса́ты ’калі ў каня доўгая грыва’, ’дрэва, калі галіны абвісаюць на дол’ (КЭС, лаг.), да каса© (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
отсу́тствие ср. адсу́тнасць, -ці ж.;
за отсу́тствием з-за адсу́тнасці;
в моё отсу́тствие калі́ мяне́ не было́, у маю́ адсу́тнасць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
няўро́кам нареч. случа́йно, неожи́данно, вдруг;
калі́ я засну́ н., разбудзі́ — е́сли я усну́ случа́йно (неожи́данно, вдруг), разбуди́;
◊ н. ка́жучы — что́бы не сгла́зить
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прагада́ць сов. прогада́ть; проигра́ть;
я нічо́га не ~да́ў, калі́ адмо́віўся ад ва́шай прапано́вы — я ничего́ не прогада́л (проигра́л), отказа́вшись от ва́шего предложе́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
незалюбі́ць сов., переводиться безл. формой не понра́виться;
ён ве́льмі ~бі́ў, калі́ напо́мнілі пра гэ́та — ему́ о́чень не понра́вилось, когда́ напо́мнили об э́том
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запанава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; зак.
1. над чым. Устанавіць сваю ўладу, панаванне.
Настаў такі час, калі бедната запанавала.
2. Пачаць бяздзейнае, панскае жыццё.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Настаць, устанавіцца.
Запанавала цішыня.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Зрабіцца пануючым, пераважным.
У вершах запанавала задумлівая элегія.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы, вас, вам, вас, ва́мі, аб вас, адз. ты; займ. асаб. 2 ас. мн.
Ужыв. пры звароце да некалькіх асоб, а таксама як форма ветлівага звароту да адной асобы.
◊
На вы (гаварыць, быць з кім-н. і пад.) — пра адносіны паміж людзьмі, калі гавораць адзін другому «вы», а не «ты».
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гаршчо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.
Гліняная пасудзіна са звужаным дном для варкі стравы, для малака, для пакаёвых раслін і пад.
Смачны баршчок, ды малы г. (прыказка). Калі гаспадар з гаспадыняю сварацца, дык у гаршку трасца варыцца (прыказка).
|| памянш. гаршчо́чак і гаршчэ́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.
|| прым. гаршко́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вонII част. (там) вунь;
вон где вунь дзе;
вон когда́ вунь калі́;
вон куда́ вунь куды́;
вон там вунь там.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кало́ць¹, калю́, ко́леш, ко́ле; калі́; незак.
1. каго-што. Датыкаючыся чым-н. вострым, выклікаць боль.
К. іголкай.
Цэлы дзень калола (безас.) пад сэрцам (перан.).
2. каго (што). Рабіць укол, уколы (разм.).
Хвораму калолі антыбіётыкі.
3. каго (што). Забіваць чым-н. вострым.
К. свінню.
4. каго-што. Біць рагамі, бадаць (разм.).
Бедная тая дамова, дзе вала коле карова (прыказка).
5. перан., каго (што) і без дап. Рабіць каму-н. колкія заўвагі, папракаць.
К. дакорамі.
◊
Калоць (у) вочы (разм.) — папікаць, дакараць, сарамаціць.
Праўда вочы коле (прыказка) — пра нежаданне слухаць непрыемную праўду.
|| зак. закало́ць, -калю́, -ко́леш, -ко́ле; -калі́; -ко́латы (да 3 знач.).
|| аднакр. кальну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1, 2 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)