ві́цца, ую́ся, уе́шся, уе́цца; уёмся, уяце́ся, ую́цца; ві́ўся, віла́ся, віло́ся; ві́ся; незак.
1. Расці завіткамі.
Хмель уецца вакол дрэва.
Валасы ўюцца.
2. Рабіць звілістыя рухі або мець звілісты напрамак.
Паміж гор вілася рэчка.
3. Лятаючы, кружыцца.
Пчолы ўюцца роем.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трапа́цца, траплю́ся, трэ́плешся, трэ́плецца; трапі́ся; незак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Развявацца, гайдацца ад ветру.
Валасы трэплюцца на ветры.
2. Гаварыць лухту, бязглуздзіцу або гаварыць несупынна (разм.).
|| зак. патрапа́цца, -раплю́ся, -рэ́плешся, -рэ́плецца; -рапі́ся (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыканды́чыць ’цягаць за валасы’ (Нас.); параўн. таксама прыкундо́сіць ’пабіць’ (Нас., Рамз.). Да зафіксаванага там жа канды́чыць з той самай семантыкай. Апошняе з’яўляецца фанематычным карэлятам (які, магчыма, разумеўся як “антыэкспрэсіўная” форма) да незафіксаванага *кунды́чыць/*кундо́чыць, чаргаваннем у фіналі асновы звязаным з кундо́сіць ’цягаць за валасы’ (гл.) < *ку́нды < ку́дла/‑ы ’валасы’ (гл.) < прасл. *kǫdьla/‑o (ЭССЯ, 12, 53–54). Безумоўна, не самым абгрунтаваным месцам з’яўляецца тут сувязь рэканструяванага *ку́нды з ку́длы, таму ЕСУМ (3, 142) прапануе іншую, даволі арыгінальную і несупярэчлівую ў семантычным плане версію — бачыць ва ўкр. кундо́сити, бел. кундо́сіць “зваротнае запазычанне” з якой-небудзь балтыйскай мовы, што можа быць зведзена да балт. *kundas ’кудзеля; валасы’ (параўн. літ. kuõdas ’чуб’) як адлюстравання прасл. *kǫda (‑у) ’кудзеля’, параўн. ко̀нди, ко̀нда ’кудзеля, ачоскі льну, канапель’. Пачатковае значэнне дзеяслова было, такім чынам, ’трапаць, церці (лён, кудзелю)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ку́кса 1, ‑ы, ж.
Астатак пакалечанай або ампутаванай рукі, нагі. Фактычна няма рукі — з рукава суконнага пінжака вытыркаецца забінтаваная кукса. Навуменка.
ку́кса 2, ‑ы, ж.
Род жаночай прычоскі: закручаныя ў выглядзе валіка ззаду валасы. У яе быў драбнаваты твар і валасы, закручаныя ў высокую куксу пад хусткай. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
брыць, бры́ю, бры́еш, бры́е; брый; бры́ты; незак., каго-што.
Зразаць брытвай валасы да кораня.
Б. бараду.
|| зак. пабры́ць, -бры́ю, -бры́еш, -бры́е; -бры́ў; -бры́й; -бры́ты.
|| звар. бры́цца, бры́юся, бры́ешся, бры́ецца; бры́йся; зак. пабры́цца, -бры́юся, -бры́ешся, -бры́ецца; -бры́йся.
|| наз. брыццё, -я́, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пушы́ць, -шу́, -шы́ш, -шы́ць; -шы́м, -шыце́, -ша́ць; незак.
1. што. Рабіць пушыстым.
П. валасы.
П. пер’е.
2. перан., каго (што). Моцна лаяць, распякаць (разм.).
|| зак. распушы́ць, -шу́, -шы́ш, -шы́ць; -шы́м, -шыце́, -ша́ць; -пу́шаны.
|| наз. пушэ́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Касмы́ль ’пасма’ (Касп., БРС); ’касматы чалавек’ (Сл. паўн.-зах., 2). Параўн. рус. дыял. космы́ль ’доўгія раскудлачаныя валасы’, ’нячэсаная галава’. Вытворнае (суфіксам ‑ylь) ад прасл. *kosmъ, *kosma ’волас, валасы’, ’колер шэрсці жывёлы’, ’шэрсць’ і г. д. Здаецца, тып *kosmylъ з’яўляецца славянскім дыялектным утварэннем (бел.-рус. гаворкі) позняга часу (у Трубачова, Эт. сл., 11, 145–147, у іншых мовах не адзначаецца).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аблахма́цець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм. Запусціць бараду, валасы, не вельмі клапоцячыся пра іх акуратнасць. [Людзі] паабрасталі бародамі, аблахмацелі. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пабры́ць, ‑брыю, ‑брыеш, ‑брые; зак., каго-што.
Зрэзаць брытвай начыста валасы сабе або каму‑н. Пабрыць бараду. Пабрыць хворага.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падстры́гчыся, ‑стрыгуся, ‑стрыжэшся, ‑стрыжэцца; ‑стрыжомся, ‑стрыжацеся; пр. падстрыгся, ‑стрыглася; заг. падстрыжыся; зак.
Падстрыгчы самому або даць падстрыгчы сабе валасы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)