бюст, -а, М -сце, мн. -ы, -аў, м.
1. Скульптура верхняй часткі чалавечага цела (да грудзей або да пояса).
Бронзавы б.
Янкі Купалы.
2. Жаночыя грудзі.
Выступіла жанчына з ладным бюстам.
|| прым. бю́ставы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шы́йка, -і, ДМ шы́йцы, мн. -і, -шы́ек, ж.
1. гл. шыя.
2. Вузкая частка чаго-н.
Ш. пазванка.
Ш. касы.
Ш. збана.
3. У рачных ракаў: хваставая частка цела.
|| прым. шы́ечны, -ая, -ае (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
По́за ’пастава, становішча цела’; няшчырыя паводзіны’ (ТСБМ). З руск. поза, якое з франц. pose ’становішча цела; поза’ ад poser ’размяшчацца, стаяць; пазіраваць’, што з нар.-лац. pausare ад лац. pausa ’спыненне, затрымка’ (Чарных, 2, 49–50); паводле Фасмера (3, 303), рус. лексема з ням. Pose < фр. pose. Гл. яшчэ паўза.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Медзяні́ца ’лістаблошка, Psylloidea, Psyllinea’ (ТСБМ). Да медзь (гл.). Названа паводле жоўтага або чырвона-бурага колеру цела.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прапарцыяна́льнасць ж., в разн. знач. пропорциона́льность;
п. ча́стак — пропорциона́льность часте́й;
п. скла́ду це́ла — пропорциона́льность телосложе́ния;
прама́я п. — пряма́я пропорциона́льность
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цяле́сны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да цела (у 1 знач.). Цялесныя ўласцівасці шара.
2. Які мае адносіны да цела чалавека, жывёлы; фізічны. Духоўныя і цялесныя сілы. // Які адчуваецца целам. Цялеснае пашкоджанне. □ — Бізуноў табе, баба, варта ўсыпаць за такі прадукт [самагонку]. Ды шчасце тваё, што мы супроць цялесных пакаранняў. Шамякін.
3. Жаўтавата-белы з ружовым адценнем; падобны на колер цела. Цялесны колер.
4. Які мае матэрыяльную аснову; проціл. духоўны. Цялесныя з’явы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пературба́цыя, ‑і, ж.
1. Спец. Змяненне шляху нябеснага цела пад уздзеяннем сілы прыцяжэння іншага цела.
2. перан. Нечаканая, рэзкая перамена ў ходзе чаго‑н., якая выклікае беспарадак, замяшанне. Пра сябе .. [Антон Ягоравіч] чамусьці не думаў. Яму здавалася, што ўсе гэтыя пературбацыі яго не закрануць. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэфармава́ць, -му́ю, -му́еш, -му́е; -му́й; -мава́ны; зак. і незак., каго-што.
Змяніць (змяняць) форму чаго-н., памер якога-н. цела або яго частак уздзеяннем знешніх сіл.
|| звар. дэфармава́цца, -му́юся, -му́ешся, -му́ецца; -му́йся.
|| наз. дэфарма́цыя, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
крыты́чны², -ая, -ае.
1. Пераломны, які знаходзіцца ў стане крызісу.
К. момант хваробы.
К. ўзрост.
2. Вельмі цяжкі, небяспечны.
Крытычнае становішча.
○
Крытычная тэмпература — тэмпература пераходу цела з аднаго стану ў другі (спец.).
|| наз. крыты́чнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
трэ́нне, -я, н.
1. Рух прадмета па паверхні другога прадмета.
Дэталі знасіліся ад трэння.
2. Сіла, якая перашкаджае руху аднаго цела па паверхні другога.
3. перан., мн. -ні, -няў. Спрэчкі, сутыкненні, якія перашкаджаюць нармальнаму ходу справы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)