сці́шана,
1. Прысл. да сцішаны (у 2, 3 знач.).
2. безас. у знач. вык. Ціха, спакойна. Пав вечар сцішана было. Было салодка. Адпачывала і сяло, А з ім і лодка. Семашкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мато́н (абразл.) ’манюка’ (жлоб., Мат. Гом.; бялын., Нар. сл.). Да мата́ць (гл.). Экспрэсіўнае адценне было прычынай мены суфікса ‑ун > ‑он.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
насто́лькі, прысл.
У такой меры, у такой ступені. Буксаванне было настолькі моцнае, што з-пад колаў феерверкам пасыпаліся іскры. Васілёнак. Здзіўленне ў голасе маці было настолькі шчырае, што я міжвольна ўсміхнуўся. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перако́с 1, ‑у, м.
Стан паводле знач. дзеясл. перакошвацца 1 — перакасіцца. Трэба было паставіць.. [прывод малатарні] так, каб не было перакосу. Чарнышэвіч.
перако́с 2, ‑у, м.
Дзеянне паводле дзеясл. перакасіць 2 (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непрые́мна,
1. Прысл. да непрыемны.
2. безас. у знач. вык. Аб пачуцці незадаволенасць засмучэння, прыкрасці, якое адчувае хто‑н. Непрыемна было на душы ў брыгадзіра. Кавалёў. Капала з лісцяў, і, калі кропля пападала за каўнер, было непрыемна. Гурскі. Базыль нічога не адказаў — яму было непрыемна, што пра яго сварку з бацькам ужо ведаюць. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Далікту́ся ’вельмі далікатны (пра чалавека)’ (Сцяц.). Відаць, запазычанне з польск. мовы, але слова было сапсавана. Параўн. польск. delikatniś ’пястуха, недатыка’ (утварэнне да delikatny). Параўн. яшчэ ст.-бел. деликатъ ’пястун’ (паводле Булыкі, Запазыч., 90, з франц. délicat < лац.). Фанетычная структура польск. слова, відаць, была незвычайнай для ўсх.-слав. моў, і таму яно было перароблена і, магчыма, кантамінавалася з нейкім іншым словам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́шына ’крошка’: да абеду нават рошыны ня было ў роця (навагр., Нар. словатв.). Утварэнне з суф. адзінкавасці ‑ін‑а ад крош‑к‑а як дзярніна ’кавалак дзёрну’, вераўчына ’кавалак вяроўкі’, дзе ў якасці ўтваральнага выступае рэчыўны назоўнік, які абазначае цэласную масу, што можа распадацца на асобныя кавалкі. Страта пачатковага к‑, магчыма, пад уплывам раса́, параўн. расінкі ў роце не было. Гл. крошка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
то́е
1. мест. указ., ср. то; см. той;
2. в знач. сущ., мн. нет, ср. то;
т. было́ ўчо́ра, а гэ́та сяго́ння — то бы́ло вчера́, а э́то сего́дня;
т. было́ яшчэ́ зімо́й — то бы́ло ещё зимо́й;
◊ адно́ і т. — одно́ и то же;
т. ды сёе — то да сё;
не т., каб... — не то, что́бы...;
ні т. ні сёе — ни то ни сё, серёдка на полови́нку;
як на т. лі́ха — как на беду́;
калі́ на т. пайшло́ — е́сли уж на то пошло́;
ні з сяго́ ні з таго́ — с бу́хты-бара́хты;
т. ды не т. — то да не то;
не́шта не т. — что́-то не то
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Маларосея ’вышываная сарочка’ (Ян.). Ад былой назвы Украіны. Такое найменне было дадзена рускімі, якія атаясамлівалі бел. і ўкр. кашулі як аднолькавыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мігалі, ст.-бел. мигали ’гарнастай’ (XVII ст.) было запазычана праз ст.-польск. мову з с.-лац. migale (Булыка, Лекс. запазыч., 144).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)