*Ро́страсень, ро́страсэнь ’неахайна апрануты чалавек’ (пін., ЖНС). Да раз‑/рос‑ і трэсці (лахманамі) ’быць вельмі бедна апранутым’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Турдзе́ль ‘тоўсты, непаваротлівы’ (маг., Бел.-польск. ізал.). Няясна; параўн. рус. турза́ль ‘несамавіты чалавек’ (Фасмер, 4, 123: «цёмнае слова»),

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пасі́ўны в разн. знач. пасси́вный;

п. чалаве́к — пасси́вный челове́к;

ігра́ць ~ную ро́лю — игра́ть пасси́вную роль;

п. бала́нс — пасси́вный бала́нс;

~ная канстру́кцыя — грам. пасси́вная констру́кция;

~нае вы́барчае пра́ва — пасси́вное избира́тельное пра́во

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прыні́зіцца сов.

1. прини́зиться;

з ча́сам ха́та яшчэ́ больш ~зілася — со вре́менем изба́ ещё бо́льше прини́зилась;

2. прини́зиться, уни́зиться;

гэ́ты чалаве́к ніко́лі не п. — э́тот челове́к никогда́ не прини́зится (уни́зится)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

незнаёмы

1. прил. незнако́мый, неизве́стный;

~мыя мясці́ны — незнако́мые (неизве́стные) места́;

2. прил. незнако́мый;

н. чалаве́к — незнако́мый челове́к;

3. прил. (з чым) несве́дущий (в чём);

4. в знач. сущ. незнако́мый, незнако́мец

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ра́нены

1. прич. ра́ненный;

р. ку́ляй — ра́ненный пу́лей;

2. прил. ра́неный;

р. бае́ц — ра́неный бое́ц;

3. в знач. сущ. ра́неный;

праці́ўнік стра́ціў ~нымі ты́сячу чалаве́к — проти́вник потеря́л ра́неными ты́сячу челове́к

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

*Атра́ха, атряха ’неахайны чалавек’ (Бяльк., Юрч.), атряшына ’тс’ (Юрч.). Рус. дыял. отряха, адтряха ’тс’, отряха ’той, хто атрахаецца’, укр. абл. отряха ’пястун’, отрях ’неахайны чалавек’. Параўн. рус. неряха ’тс’. Утворана з суфіксам ‑ха ад дзеяслова з коранем *ręd‑ (*otręditi sę?) ці бязафіксным спосабам ад дзеяслова *otręsti, *otręxati sę; у апошнім выпадку не звязана з рус. неряха.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лапе́за ’аляпаваты, нязграбны, непрыгожы чалавек з расплясканымі тварам і носам’ (Гарэц., Др.-Падб., Нас., Яруш.), ’непаваротлівы, нехлямяжы’, лапе́зны ’тс’ (Бяльк.), лапе́зішча ’морда’ (Нас.), лапе́за ’неахайны чалавек’ (Мат. Маг.), ’гультайка, беларучка’, лапе́зіна ’тс’ (Яўс.), ’непаседа’ (Мат. Гом.), ’тоўстая, непаваротлівая жанчына’ (Растарг.), смал. лапёза ’тс’, лапёзовый ’непрыгожы’. Балтызм, параўн. літ. lepéža ’непаваротлівы’, ’лапа, лапішча, (шырокая) ступня’. Гл. таксама ляпе́за.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лю́рба ’тоўстая трэска’ (трак., віл., іўеў., шальч., Сл. ПЗБ), шальч. ’тоўсты пласт зямлі’, ’тоўсты кавалак сала’, польск. lurba ’тоўстая трэска’, рус. ёнаўск. лю́рба ’неахайны чалавек’ Запазычаны з літ. liùrba ’тоўстая трэска’, liùrba, liùrbis ’тупы, разява’, ’няўклюдны або неахайны чалавек’ (Грынавяцкене і інш., Liet. term., 182; Лаўчутэ, Сл. балт., 32). Сюды ж ваўк. лю́рба твар’ (Сцяшк. Сл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Маца́к ’велікоднае яйка з моцнай шкарлупінай’, ’моцны, дужы чалавек’ (Янк. 1, ТСБМ, Сцяшк., Шат., Мат. Гом., Ян.), драг. моцу́к, моцю́к ’моцнае яйка’ (КЭС, З нар. сл.), шчуч. мацачок (Сцяшк. Сл.), мацак ’моцны тытунь або напітак’ (ТСБМ). Укр. моца́к ’дужы чалавек’, ’моцнае яйка’. Утвораны ад моц (гл.) пры дапамозе суф. ‑ак (Сцяцко, Афікс. наз., 146) першапачаткова са значэннем ’характарыстыка асобы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)