ужы́ўчывы, ‑ая, ‑ае.

Які ўмее ўжывацца, мірна жыць, ладзіць з другімі людзьмі. Ужыўчывы чалавек. □ Але калі людзі трапляюць ужыўчывыя, аднолькавых поглядаў, яны робяцца сапраўды блізкімі і шчырымі таварышамі. Машара. // Уласцівы такому чалавеку. Ужыўчывы характар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фено́мен, ‑а, м.

1. Рэдкая, незвычайная, выключная з’ява. // Выдатны, выключны ў якіх‑н. адносінах чалавек. Янка Купала — літаратурны феномен беларускага народа.

2. У ідэалістычнай філасофіі — суб’ектыўны змест нашай свядомасці, які не адлюстроўвае аб’ектыўнай рэчаіснасці.

[Ад грэч. phainómenon — тое, што з’яўляецца.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хро́сніца, ‑ы, ж.

Уст. Хросная дачка ў адносінах да хросных бацькоў. Дзядзька Раман, чалавек дасціпны, бывалы, узяў сабе ролю гаспадара, па вясковых законах у яго на гэта было маральнае права: Саша — яго хросніца. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чырванатва́ры, ‑ая, ‑ае.

З чырвоным тварам. — Вы хто? — спытаў невысокі, шыракаплечы і чырванатвары лейтэнант. — Мы тутэйшыя, — адказаў Мікола. Новікаў. — Пяць рублёў, — буркнуў тоўсты чырванатвары чалавек, больш падобны на дырэктара маслазавода, чым на шафёра. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эквілібры́ст, ‑а, М ‑спе, м.

Цыркавы артыст, які займаецца эквілібрыстыкай. Найбольшым поспехам у праграме нямецкіх артыстаў карысталася дасканалае віртуознае майстэрства таленавітага эквілібрыста Марко. «Беларусь». // перан. Чалавек, які праяўляе незвычайную спрытнасць, выкрутлівасць у паводзінах, спрэчках.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эксцэ́нтрык 1, ‑а, м.

1. Артыст, які выконвае эксцэнтрычныя нумары.

2. Уст. Чалавек з дзівацтвамі.

[Фр. excentrique.]

эксцэ́нтрык 2, ‑а, м.

Спец. Круглы дыск, які круціцца вакол сваёй асі, што размешчана не ў цэнтры, а збоку.

[Фр. excentrique ад лац. ex — з, па-за і centrum — цэнтр.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Баўтру́к ’абжора, дармаед’ (Касп.), Баўтрамей (уласн. імя) (Нас.), ’непаваротлівы хлопчык, які толькі капрызіць’ (Нас.), баўтрю́к ’нехлямяжы, таўстапузы чалавек’ (Нас.), баўтру́с ’непаваротлівы, свавольны хлопчык’ (Нас.). Рус. дыял. бавтрю́к ’бялізны чалавек; гультай, дармаед’ (смал.). Параўн. і ўкр. прозвішча Бовтру́к. Ад уласнага імя Баўтрамей (так Нас.), скарочаныя формы якога давалі розныя пейаратыўныя назвы (параўн. Брукнер, 15).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лату́та ’неахайны чалавек, лахудра’ (Янк. III), міёр. ла‑ тута, латуціна ’абшарпаны, абадраны’ (З нар. сл., Нар. словатв.). Відавочна, балтызм. Параўн. літ. latus ’малы, тоўсты чалавек’ — з суф. -litas. Аднак не выключана магчымасць утварэння з гэтым суфіксам ад кораня лат‑, як мяркуе Янкоўскі (Янк. III, 58). Да латах. Параўн. таксама ўкр. лахута ’лахман’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Няўстру́й ’непаседлівы, нецерпялівы, няўрымслівы чалавек’ (міёр., З нар. сл.; Сл. ПЗБ; Сл. ЦРБ), ’весялун’, няўстру́йны ’неспакойны’ (Сцяшк. Сл.), параўн. укр. невструйливий, невстрійливий ’непаседлівы, гарэзны’, рус. неустро́йный, неустро́ица ’неспакойны, буйны чалавек’ (арх., СРНГ). Няясна; магчыма, звязана з лат. stràjuš ’хуткі, імклівы’, літ. sraũjas ’тс’, гл. струмень. Не- (ня‑) у гэтым выпадку мае ўзмацняльны характар.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Слявя́да ‘дакучлівы чалавек’ (Сцяшк.; карэліц., З нар. сл.), ‘хто слабасільны’ (баран., Сл. ПЗБ), ‘пра чалавека, які нудна і доўга гаворыць’ (стаўб., Жыв. сл.), слявя́дзіць ‘доўга і нудна гаварыць’ (там жа), слябядзі́ць ‘сачыць’ (Сл. рэг. лекс.). Да лебядзіць (гл.). Збліжэнне з літ. šlavė́dra, šlevė́dra ‘распутны чалавек, бадзяга, прайдзісвет’ (гл. Лаўчутэ, Балтизмы, 132) сумніўнае.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)