абліза́цца, ‑ліжуся, ‑ліжашся, ‑ліжацца; зак.
1. Аблізаць сабе губы. — Эге! — здзівіўся войт і смачна аблізаўся. Бажко.
2. Аблізаць сабе поўсць, шэрсць (пра жывёл).
3. перан. Разм. Выявіць пачуццё незадаволенай зайздрасці, не атрымаўшы таго, на што разлічваў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нія́каватасць, ‑і, ж.
Разм. Стан, пачуццё няёмкасці, сарамлівасці. Неўзабаве прыйшлі Андрэй Полаз і Раўнаполец. Трымалі яны сябе ў пачатку крыху афіцыйна ці, магчыма, проста адчувалі ніякаватасць у гасцях у дырэктара. Шамякін. Таццяна сумелася, адчула ніякаватасць. Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
славалю́бства, ‑а, н.
Жаданне славы, імкненне да яе. Відаць было, што .. [гаспадар] — не без славалюбства — ганарыцца і гэтым зборышчам, .. і атмасферай дасціпнасці, лёгкай ігры мазгавых звілін, спрэчак і ўсяго іншага. Караткевіч. Маладому машыністу варожа пачуццё славалюбства. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пава́га ’пачуццё пачцівасці да каго-, чаго-н., выкліканае прызнаннем высокіх якасцей, заслуг, важнасці і г. д.’ (ТСБМ, Нас., Касп.). Ст.-бел. павага (1528 г.). З польск. powaga ’павага, паважнасць’ (Булыка, Лекс. запазыч., 186). Таксама паважа́ць (ТСБМ, Касп., Шат.) < польск. poważać ’тс’. Як мяркуюць Фасмер (4, 144), Махэк (674), уся група з коранем ‑ваг‑ ва ўсх.-слав. з польск., дзе звязана з нов.-в.-ням. Wage ’вага’ (гл. яшчэ Брукнер, 598).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
го́рдасць, ‑і, ж.
1. Пачуццё ўласнай годнасці, павагі да сябе. — Г-э-э-э, панічок: з-пад самага Пінска прыходзяць і прыязджаюць да старой Мар’і, — з гордасцю прамовіла бабка. Колас. // Пачуццё задавальнення ад сваіх або чыіх‑н. поспехаў. Юрка адчуваў даверлівую Лёдзіну адданасць і поўніўся.. гордасцю за сябе. Карпаў.
2. Тое, чым (або той, кім) ганарацца. Гордасць і слава зямлі нашай — Простыя людзі. Куляшоў. Родная партыя — наша сумленне, Нашая гордасць і наша любоў. Бачыла.
3. Ганарыстасць, напышлівасць, фанабэрыстасць. Гордасці многа, а розуму не хапае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кры́ўда, -ы, ДМ -дзе, ж.
1. мн. -ы, крыўд. Несправядлівы папрок, грубы ўчынак, дапушчаная абраза ў дачыненні да каго-н.
Не зрабіць нікому ніякай крыўды.
2. Пачуццё горычы, выкліканае несправядлівымі ўчынкамі, паводзінамі.
◊
Быць у крыўдзе на каго — крыўдзіцца.
Не даць у крыўду каго — заступіцца за каго-н., абараніць.
Не ў крыўду хай будзе сказана — не варта злавацца на сказанае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абудзі́цца, абуджу́ся, абу́дзішся, абу́дзіцца; зак.
1. Тое, што і прачнуцца.
А. на досвітку.
А. ад крыку.
2. перан. Ажывіцца, напоўніцца шумам, гоманам.
Вуліца абудзілася ад начной цішыні.
Прырода абудзілася да новага жыцця.
3. перан. Узнікнуць, выявіцца (пра пачуцці, уласцівасці, якасці).
Абудзілася пачуццё адказнасці за справу.
4. Вярнуцца да жыцця, дзейнасці, аднавіць жыццёвыя працэсы.
Прырода абудзілася да новага жыцця.
|| незак. абуджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазы́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; зак.
1. што і чаго каму. Даць у доўг.
П. каму-н. грошы або грошай.
2. што і чаго ў каго. Узяць у доўг.
П. у каго-н. грошы (грошай).
◊
У сабакі вачэй пазычыць або пазычыўшы (разм., неадабр.) — страціць сумленне, пачуццё сораму.
|| незак. пазыча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
◊
Не пазычаць чаго — ёсць, хапае.
Гэтаму чалавеку розуму не пазычаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыці́шыць, -і́шу, -і́шыш, -і́шыць; -і́шаны; зак.
1. што. Зрабіць менш чутным; прыпыніць работу (матора), прыглушыць.
П. радыёпрыёмнік.
П. матор.
2. што. Запаволіць (рух, хаду і пад.).
Аўтамабіль прыцішыў ход.
П. хаду.
3. перан., што. Паслабіць, суцішыць (якое-н. пачуццё, адчуванне; разм.).
П. боль.
4. каго-што. Заспакоіць, суняць (разм.).
П. дзяцей.
|| незак. прыці́шваць, -аю, -аеш, -ае і прыціша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рассе́яцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -се́ецца; зак.
1. Падаючы, сеючыся, рассыпацца ў розныя бакі, папасці ў розныя месцы.
2. Размеркавацца, размясціцца на вялікай прасторы, у розных месцах.
Байцы рассеяліся па лесе.
3. перан. Прайсці, знікнуць (пра якое-н. непрыемнае пачуццё).
Мая трывога не рассеялася.
|| незак. рассе́йвацца, -аецца і рассява́цца, -а́ецца.
|| наз. рассе́йванне, -я, н. і рассява́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)