Рок-н-рол ’дынамічны парны танец амерыканскага паходжання’ (ТСБМ). З амерыканска-англ. rockʼnʼ‑roll ’хістайся і качайся’ < rock ’калывацца, ківацца’, ʼn < and ’і’, roll ’качацца’, якое стала сімвалам новага віду музыкі. Увёў у карыстанне на пач. 50‑х гадоў XX ст. папулярны кліўлендскі дыскжакей А. Фрыд (Рэйзак, 543).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзе́сяць, ‑і, ліч. кольк.
Лік і лічба 10. // Колькасць, якая абазначаецца лічбай 10. Дзесяць чалавек. Дзесяць капеек. Дзесяць гадоў.
•••
За дзесяццю замкамі гл. замок.
Ні ў пяць ні ў дзесяць гл. пяць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
струхне́ць, ‑ее; зак.
Разм. Тое, што і струхлець. [Патапавіч:] — Плот унь усюды струхнеў. Кулакоўскі. Што ж здарылася? Пень стаяў, можа, сто гадоў. Увесь ён струхнеў. Магутныя карані ягоныя ў зямлі таксама струхнелі. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трубаправо́дны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да трубаправода. Трубаправодныя работы. // Які ажыццяўляецца пры дапамозе трубаправода. У канцы 50‑х гадоў на Беларусі пачалося развіццё аднаго з самых зканамічных відаў транспарту — трубаправоднага. Лыч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адслужы́ць, -лужу́, -лу́жыш, -лу́жыць; -лу́жаны; зак.
1. Прабыць на службе, папрацаваць нейкі час.
А. дваццаць гадоў у лясніцтве.
2. Адбыць тэрмін вайсковай службы; скончыць служыць.
А. два гады ў арміі.
3. Службай адплаціць, адрабіць за што-н.
А. за шкоду.
4. Зрабіцца непрыгодным, перастаць адпавядаць свайму прызначэнню.
5. Адправіць набажэнства.
А. імшу.
|| незак. адслу́жваць, -аю, -аеш, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыпая́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; зак.
1. што. Прырабіць паяннем.
П. ручку да чайніка.
2. што і каму. Вынесці судовае рашэнне ў адносінах да каго-н. (разм., неадабр.).
Яму прыпаялі пяць гадоў турмы.
|| незак. прыпа́йваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. прыпа́йванне, -я, н. (да 1 знач.) і прыпа́йка, -і, ДМ -ЙЦЫ, ж. (да 1 знач.).
|| прым. прыпа́йны, -ая, -ае і прыпа́ечны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рама́н, ‑а, м.
1. Літаратурна-мастацкі апавядальны твор, звычайна ў прозе, са складаным і развітым сюжэтам. Гістарычны раман. □ У рамане К. Чорнага «Сястра» даецца характэрная для моладзі 20‑х гадоў спрэчка аб будучым лёсе літаратуры і мастацтва. Перкін.
2. Разм. Любоўныя адносіны паміж мужчынам і жанчынай. [Сітнік:] — У мяне быў раман. Мне было сорак пяць гадоў, а ёй дваццаць. Ермаловіч.
•••
Рыцарскі раман — твор заходнееўрапейскай сярэдневяковай літаратуры пра каханне і незвычайныя подзвігі рыцараў.
Круціць раман з кім гл. круціць.
[Фр. roman.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
батра́цтва, ‑а. н.
1. Становішча батрака; занятак батрака. Максім Шахневіч з пятнаццаці гадоў служыў у батраках і толькі за год да ваеннай службы кінуў сваё батрацтва. Колас.
2. зб. Батракі як сельскі пралетарыят.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змарне́лы, ‑ая, ‑ае.
Змучаны, схуднелы. Праз тры дні партызанскія пасты затрымалі на лясной сцежцы абшарпанага, змарнелага хлапчука гадоў трынаццаці. Марціновіч. // Зачахлы, звялы (пра расліны). У агародзе.. зелянее на пяску змарнелая бульба. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накукава́ць, ‑кукую, ‑кукуеш, ‑кукуе; зак., што і чаго.
Разм. У народных павер’ях — прадказаць колькасць гадоў жыцця (пра кукаванне зязюлі). [Цыганка:] — Ты будзеш доўга жыць. Нават калі табе мала зязюля накукуе, — не давай веры... Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)