старэ́йшына, ‑ы, м.
1. Гіст. Кіраўнік радавой абшчыны, які выбіраецца са старэйшых і самых паважаных яе членаў.
2. Самы вопытны, спрактыкаваны, паважаны член якога‑н. калектыву. Мы ўсе любілі яго [Якуба Коласа]. Маладзейшыя літаратары, мы часта раўнавалі свайго старэйшыну да людзей, якіх ён лічыў сябрамі. Брыль.
•••
Савет старэйшыя гл. савет.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мана́х 1 ’член царкоўнай абшчыны, які жыве ў манастыры’, (ТСБМ, Нас., Шат., Бяльк.), укр., рус. монах, рус. ц.-слав. монахъ, якое з с.-грэч. μοναχός ’адзінокі’ (Бернекер, 2, 75; Фасмер, 2, 649).
Мана́х 2 ’бутля’ (Ян.), рус. карэл. монах ’доўгая бутэлька з чырвоным віном’, тул. монах с рясой ’чацвяртная бутля з віном’. У выніку семантычнага пераносу паводле падабенства з мана́х 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
парла́мент, ‑а, М ‑нце, м.
1. Вышэйшы заканадаўчы орган буржуазнай дзяржавы, заснаваны часткова або поўнасцю на выбарных органах. Англійскі парламент. □ — Мой бацька — Эдвін Стон — член парламента і другі сакратар міністра калоній. Шамякін.
2. Пра найвышэйшы заканадаўчы прадстаўнічы орган канстытуцыйнай дзяржавы. На паседжаннях савецкага парламента штогод разглядаліся важныя гаспадарчыя.. пытанні. Лушчыцкі.
[Англ. parliament, фр. parlement.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кампаньён, ‑а, м.
1. Той, хто складае кампанію каму‑н., разам з кім‑н. удзельнічае ў чым‑н. Фёдар Міхайлавіч Мешчаракоў спяшаўся на аб’ект, і я папрасіўся да яго ў кампаньёны. Дадзіёмаў. Міхась іграць перастаў, а за ім змоўклі галасы і яго кампаньёнаў. Скрыган.
2. Член прамысловай або гандлёвай кампаніі.
[Фр. compagnon.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кадэ́т 1, ‑а, М ‑дэце, м.
Выхаванец кадэцкага корпуса (гл. корпус).
[Фр. cadet.]
кадэ́т 2, ‑а, М ‑дэце, м.
Член контррэвалюцыйнай канстытуцыйна-дэмакратычнай партыі ў дарэвалюцыйнай Расіі. Умелі кадэты пусціць пыл у вочы. Людзі, не спакушаныя ў палітыцы, спачувалі ім, лічылі іх вялікімі апазіцыянерамі царызму і шмат надзей ускладалі на іх. Колас.
[Скарачэнне па назвах першых літар у словах: канстытуцыйны дэмакрат (к.-д. — ка-дэ); канчатак па аналогіі з кадэт 1.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выка́знік, ‑а, м.
1. Галоўны член сказа, які абазначае дзеянне ці стан прадмета, выражанага дзейнікам; прэдыкат. Просты, састаўны выказнік.
2. Тое, што і выразнік. У імкненні служыць мастацкім словам простаму люду ці, інакш кажучы, быць выказнікам яго гора Багушэвіч даволі часта засяроджваў увагу амаль выключна на сацыяльных аспектах жыцця. Ярош.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
піяне́р, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Чалавек, які адным з першых прыйшоў і пасяліўся ў новай недаследаванай краіне, мясцовасці.
2. перан. Чалавек, які паклаў пачатак чаму-н. новаму ў якой-н. галіне (кніжн.).
Піянеры генетыкі.
3. Член дзіцячай арганізацыі ў былым СССР і шэрагу дзіцячых арганізацый у інш. краінах.
|| ж. піяне́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак (да 1 і 3 знач.).
|| прым. піяне́рскі, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Міні́стр ’член урада, які стаіць на чале міністэрства’ (ТСБМ), міні́стар ’тс’ (Яруш.), міні́сьцер ’тс’ (Шат.) паходзяць з польск. minister ’тс’, а сучаснае бел. — з рус. министр, якія з франц. ministre ’тс’ < лац. minister ’які дапамагае, садзейнічае’, ’падручны, слуга, памагаты’. Ст.-бел. минист(е)ръ ’пратэстанцкі свяшчэннік’, ’асоба, якая прычашчае’ (XVI ст.) са ст.-польск. minister ’тс’ < лац. minister ’служыцель культу’ (Булыка, Лекс. запазыч., 172).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адасо́біць, ‑блю, ‑біш, ‑біць; заг. адасоб; зак., каго-што.
Аддзяліць, выдзеліць з агульнага, цэлага; паставіць асобна, па-за сувяззю з іншымі. Адасобіць маладняк ад прадукцыйнай жывёлы. Адасобіць адзін працэс ад другога. // Выдзеліць які‑н. даданы член сказа ў гаворцы паўзамі і інтанацыяй, а на пісьме — знакамі прыпынку. Адасобіць акалічнасць, выражаную дзеепрыслоўным словазлучэннем.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суро́дзіч, ‑а, м.
1. Сваяк, радня. Багатыя суродзічы героя казкі. // Пра жывёл, раслін аднаго віду. Індыйская свіння не пародзістая і мала чым адрозніваецца ад сваіх дзікіх суродзічаў. «ЛіМ». // Член аднаго з кім‑н. роду ў радавым грамадстве.
2. Той, хто належыць да адной з кім‑н. народнасці, нацыянальнасці або з’яўляецца ўраджэнцам адной з кім‑н. мясцовасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)