про́пісь, ‑і, ж.
1. Узор правільнага каліграфічнага пісьма. Спісваць з пропісі. // Пісьмо ад рукі сярод друкаванага тэксту.
2. перан. Агульнавядомая, збітая ісціна, думка.
3. у знач. прысл. про́піссю. Словамі, а не лічбамі. Напісаць суму пропіссю.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чалма́, ‑ы, ж.
Мужчынскі галаўны ўбор у мусульман — доўгі кавалак тканіны, абкручаны некалькі разоў вакол галавы. У сваім нацыянальным адзенні, у беласнежнай чалме, упрыгожанай дарагімі самацветамі, .. [індыйскі дэлегат] вылучаўся сярод масы гасцей у аднолькавых вячэрніх касцюмах. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Людскавацца ’выстаўляцца для агляду, на людзі’ (КТС, М. Лужанін), ’быць сярод добрых людзей, у добрым таварыстве’ (Шат.). Адпрыметнікавае рэгіянальнае ўтварэнне. Да лю́дскі. Сюды ж людскаваць ’быць у прыязных адносінах’ (КТС, І. Гурскі), людскаваты (КТС, А. Кулакоўскі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абхапі́ць, -хаплю́, -хо́піш, -хо́піць; -хо́плены; зак., каго-што.
1. Абняць (рукамі, лапамі і пад.).
Дзяўчынка абхапіла маці за шыю.
2. перан. Акружыць з усіх бакоў (пра агонь, цемру і пад.).
Абхапіў агонь будыніну.
3. Успрыняць цалкам што-н.; зразумець, засвоіць.
А. позіркам краявід.
Адразу а. увесь матэрыял.
4. Распаўсюдзіць сярод каго-н.
А. падпіскай на газеты.
5. Зрабіць абход праціўніка з флангаў з мэтай нанясення ўдару.
Партызаны абхапілі ворага з трох бакоў.
|| незак. абхо́пліваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Лато́ка ’ўпадзіна, лагчына, катлавіна, нізіна’ (Касп.; полац., Нар. лекс.; ушац., Нар. сл.), беш. ’лужок сярод поля’ (Нар. сл.), ’гразкае месца’ (Сл. паўн.-зах.). Да лата́к 1 (гл.). Сюды ж латочышча ’лежыва’ (рас., Сл. паўн.-зах.) < ’упадзіна, яма’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абыхо́длівы, ‑ая, ‑ае.
Ветлівы, далікатны ў абыходжанні. Калі ўжо гаварыць аб ёй, дык усюды, дзе ні пабывала Марына, яна была самай абыходлівай і ласкавай сярод медсясцёр. Грамовіч. Гэта быў чалавек гадоў сарака, далікатны і абыходлівы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
залата́р, ‑а, м.
1. Уст. Майстар па вырабу розных рэчаў з золата; ювелір. З граматы 1499 г. нам вядома, што ў гэты час сярод рамеснікаў Мінска налічвалася значная колькасць залатароў. «Беларусь».
2. Даўнейшая іранічная назва асенізатара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пату́пваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм.
1. Час ад часу, злёгку тупаць. Патупваць ад марозу.
2. Хадзіць, тупаць туды-сюды, пахаджаць. Сярод дзяўчат і хлопцаў рупліва патупваў стары Васіль Тумаш, з блішчастай сякерай за поясам. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сасла́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад саслаць.
2. у знач. наз. сасла́ны, ‑ага, м.; сасла́ная, ‑ай, ж. Той (тая), хто быў адпраўлены ў ссылку, знаходзіцца ў ссылцы. Вярыга меў сярод сасланых вялікі аўтарытэт. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ва́сан ’тытул-зваротак у дробнай польскай шляхты, а таксама сярод беларусаў’ (Мядзв.); ’пан’ (Др.-Падб.), васа́н ’тс’ (Гарэц., Касп.). Запазычанне з польск. wasan ’тс’ (а гэта, як і waspan, скарачэнне з waszmość pan; гл. Брукнер, 603). Параўн. васп́ан.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)