во́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Прыгодны для ворыва, пасеву сельскагаспадарчых культур; на якім сеюць або пасеяны такія культуры. Дзе-нідзе паміж лясоў і зараснікаў былі раскінуты лапінкі ворнай зямлі. «Беларусь». // Які мае адносіны да ворыва. Ворны слой.
2. Прызначаны для ворыва. Верныя прылады.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
габлява́ць, ‑люю, ‑люеш, ‑люе; заг. габлюй; незак., што і без дап.
Зразаць тонкі слой з паверхні драўніны пры апрацоўцы яе гэблем, рубанкам. Габляваць дошкі. □ [Уладзімір Іванавіч] габляваў пад паветкай клёпкі. Шамякін. Петэр падышоў да варштата і пачаў габляваць так, што стружкі веерам разляталіся ўбакі. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
счаса́цца 1, счэшацца; зак.
Зняцца пры часанні. Счасалася два кілаграмы пуху.
счаса́цца 2, счэшацца; зак.
Стаць счасаным (пра верхні слой дрэва і пад.). Кара няроўна счасалася. // Стаць стаптаным (пра абцасы і пад.). Верх [чаравікаў] патрэскаўся.., а падэшва была цэлая, абцасы толькі счасаліся. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эму́льсія, ‑і, ж.
Спец.
1. Непразрыстая вадкасць, у якой нерастваральныя ў вадзе эфірныя алеі, бальзамы і інш. знаходзяцца ў выглядзе дробных кропелек. Эмульсія сцірала гэтую празрыстасць, і на бабіну ішла ўжо бліскучая фіялетавая нітка. Савіцкі.
2. Святлоадчувальны слой на фотапласцінках, плёнках. паперы.
[Фр. émulsion ад лац. emulgere — даіць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абле́зці, -зу, -зеш, -зе; -ле́зь; зак. (разм.).
1. Страціць валасы або поўсць ці пер’е, скуру; выпасці, вылезці (пра валасы, поўсць, пер’е).
Кот аблез.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Страціць першапачатковую афарбоўку, верхні слой, выліняць, выцвісці або злезці, адваліцца ад паверхні чаго-н.
Сукенка аблезла.
Фарба аблезла.
3. Змяніць скуру, згарэўшы на сонцы.
За лета ўвесь твар аблез.
|| незак. абла́зіць, -ла́жу, -ла́зіш, -ла́зіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грунт, -у, М -нце, мн. грунты́, -о́ў, м.
1. Глеба, зямля.
Гліністы г.
2. Цвёрдае дно пад вадой.
Убіць па́лі ў г.
3. Слой рэчыва, якім пакрыта палатно ці дрэва, прызначаныя для жывапісу.
Нанесці г. на палатно.
4. перан. Тое галоўнае, на чым асноўваецца, грунтуецца што-н.
|| прым. грунтавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).
Грунтавыя воды.
Грунтавая дарога (не брукаваная). Грунтавыя фарбы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аблупі́цца, ‑лупіцца; зак.
Абдзерціся, адваліцца (пра верхні слой чаго‑н. — кару, скуру, фарбу і інш.). Аблупілася фарба — не падымаліся рукі, каб паднавіць яе. Шахавец. Валасы ў дзяўчыны выцвілі, твар загарэў, аж чорны стаў, а нос аблупіўся. Васілёнак. // Адпасці кавалкамі, абсыпацца (пра тынк і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́рак, ‑рку і ‑рка, м.
1. ‑рку. Вонкавы адмерлы слой кары некаторых драўняных раслін, асабліва развітай у коркавага дуба.
2. ‑рка. Затычка для бутэлек і іншай падобнай пасуды. Выцягнуць корак з бутэлькі. □ Стрэліў у столь корак, з шыпеннем ударыў пенны фантан нагрэтага віна. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вяршкі́ 1 ’кончыкі пальцаў’ (гродз., дзятл., Сцяшк. МГ), адз. лік. вяршок — да прасл. vьrx‑ьkъ < vьrxъ (Фасмер, 1, 302). Гл. вяршок 2.
Вяршкі́ 2 ’верхні слой малака, смятана’ (БРС, КТС, Бяльк.). Да вяршок 3 (гл.). Параўн. таксама рус. смал., бранск. вершки ’салодкая смятана’, варон. ’смятана’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзёран, ‑рну, м.
Верхні слой глебы, густа пераплецены карэннем травы. [Зямля] была рыхлая, і бяроза лёгка вывернулася, падняўшы на карэнні цэлы пласт дзёрну. Курто. // зб. Выразаныя з гэтага слоя кавалкі, якімі ўмацоуваюць адхоны, схілы і пад. А перад лаўкамі клапатлівай садоўніцкай рукой пароблены клумбы, абкладзеныя зялёным дзёрнам. Мурашка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)