юрыспрудэ́нцыя, ‑і, ж.

Сукупнасць навук аб праве; правазнаўства. Алеся гэта ўзлавала, бо па пытаннях дзяржавы і права палемізаваў не спецыяліст ад юрыспрудэнцыі, а звычайная настаўніца. Скрыган. // Практычная дзейнасць юрыста.

[Лац. jurisprudentia.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рэхт 1 выклічнік ’няхай будзе так’ (Нас.), ’досыць, даволі’ (Шат., Ян.). Сюды ж рэхта ’канец, гатова’ (ТС). З ідыш або з ням. Recht ’права, закон’ < recht ’слушны, сапраўдны; які мае рацыю; які пасуе’ (Рэйзак, 532).

Рэхт 2 ’накшталт, якраз’ (ТС). Скарочанае ад рыхтык (гл.) пад уплывам рэхт 1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Со́тнік ‘начальнік сотні воінаў’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), ‘паліцэйскі чын у час прыгоннага права’ (Стан.), ‘галоўны плытагон’ (ваўк., віл., Сл. ПЗБ). Укр. со́тнік, рус. со́тник, ст.-слав. сътьникъ; да сот‑ (гл. соты), з суф. ‑н‑ і ‑ік. Калькуе грэч. έκατοντάρης ‘сотнік, цэнтурыён’ ад έκατον ‘сто’; гл. Фасмер, 3, 728.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дапыта́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

Зрабіць, правесці допыт. Дапытаць сведку. Дапытаць палоннага. □ Следчы мае права затрымаць і дапытаць асобу, якая падазраецца ва ўчыненні злачынства. Крымінальна-працэсуальны кодэкс БССР.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

до́гма, ‑ы, ж.

1. Палажэнне, якое прымаецца за бясспрэчную ісціну, нязменную для ўсіх часоў і гістарычных умоў.

2. звычайна мн. (до́гмы, ‑аў). Асноўныя палажэнні якога‑н. вучэння. Догмы рыжскага права.

[Грэч. dogma.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дэкларава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.

1. Выступіць (выступаць) з дэкларацыяй (у 1 знач.); урачыста абвясціць (абвяшчаць). Дэклараваць права нацый на самавызначэнне.

2. Паказваць абстрактна, не па-мастацку.

[Ад лац. declarare — заяўляць, аб’яўляць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ю́р’еў, -ва.

У выразе: вось табе, бабка, і Юр’еў дзень — пра нечакана страчаную надзею, спыненне свабодных дзеянняў і пад. [першапачаткова пра непрыемнасць, якая ўзнікла ў сувязі з абмежаваннем свабоды дзеянняў, перамяшчэння і пад.; звязана з адменай у канцы 16 ст. права прыгонных пераходзіць ад аднаго памешчыка да другога ў асенняе свята Святога Юрыя].

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

недзеяздо́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Кніжн. Няздольны да дзеяння, да дзейнасці. Недзеяздольная арганізацыя.

2. Спец. Які не мае права рабіць дзеянні юрыдычнага характару і не нясе адказнасці за свае ўчынкі. Недзеяздольны кліент.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

феадалі́зм, ‑у, м.

Грамадска-эканамічная фармацыя, у аснове якой ляжыць уласнасць феадала на сродкі вытворчасці і няпоўная ўласнасць на прыгонных сялян, а таксама права феадала ажыццяўляць дзяржаўную ўладу на сваёй тэрыторыі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кастапра́ў, ‑права, м.

Даўней — лекар, які ўмеў ставіць на месца вывіхнутыя косці або правільна састаўляць пераламаныя. Вопытны хірург і да таго ж умелы кастапраў, доктар агледзеў, абмацаў гэту старую худую нагу. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)