сту́кацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. гл. стукнуцца.
2. Стукаючы (у дзверы, акно), прасіць дазволу ўвайсці куды-н.
С. ў пакой.
3. перан. Даваць знаць пра сябе.
У сэрца стукаецца каханне (прыходзіць).
◊
Стукацца ў дзверы кабінетаў — дабівацца чаго-н. просьбамі.
|| зак. пасту́кацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
та́хкаць, ‑ае; незак.
Разм.
1. Стукаць. Тахкае і прарэзліва шуміць за Грынямі на рацэ калгасная лесапілка. Пташнікаў. / Пра часткі механізмаў, што працуюць. Непадалёк .. аднастайна тахкаў рухавічок перасовачнай электрастанцыі. Броўка. / Пра аўтаматычную зброю. Тахкае кулямёт.
2. Рытмічна пульсаваць, моцна біцца, стукаць (пра сэрца). Моцна-моцна тахкае .. сэрца, нібы хочучы вырвацца, паляцець з грудзей. Лынькоў. Сэрца ў .. [Цімоха] тахкала так моцна, што, мабыць, пачуў і .. [Сымон]. Навуменка. // безас. Пра пачуццё шуму, удараў (у галаве, вушах і пад.). Тахкае і баліць у галаве. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гвалто́ўна, прысл.
Супраць волі, жадання; сілай. Дзвіну не запыніш ніякай мяжой, Як з сэрца гвалтоўна не вырвеш кахання. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кардыё... (а таксама кардыя...).
Першая састаўная частка складаных слоў, якая па значэнню адпавядае словам «сэрца», «сардэчны», напрыклад: кардыёграф, кардыёлаг.
[Ад грэч. kardia — сэрца.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мачы́на ’зерне маку’, ’каліва, маласць’ (івац., Жыв. сл.; ТС, Ян.), укр. мачи́на ’тс’. Паўд.-бел.-укр. ізалекса, утвораная пры дапамозе суфікса ‑ін‑а ад мак (гл.). Чэш. mačinka ’галінка з пладамі садавіны’, ’«сэрца» галоўкі салаты’ з matć‑ < matka (Махэк₂, 347).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́хаць ’біць у дошку малатком падчас начной варты’ (Нас.), та́хыць ’ляпаць’ (Бяльк.), та́хаты ’ўзбоўтваць; стукаць, біцца (у тым ліку пра сэрца)’ (Сл. Брэс.), ’трэсці, варушыць, узбоўтваць (аб пасудзіне з вадкасцю)’ (драг., З нар. сл.). Гукапераймальнае ўтварэнне, суадноснае з тах, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыхі́льнік, -а, мн. -і, -аў, м., каго-чаго і чый.
1. Паслядоўнік якіх-н. поглядаў, якога-н. вучэння.
У гэтага вучонага многа прыхільнікаў.
Кангрэс прыхільнікаў міру.
2. Той, хто выказвае сімпатыі, прыхільнасць да каго-н.; паклоннік.
П. чыйго-н. таленту.
П. душы і сэрца.
|| ж. прыхі́льніца, -ы, мн. -ы, -ніц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шчыме́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -мі́ць; незак.
1. Востра балець, пячы ад драпін, раздражнення і пад. або ныць, балець тупым болем.
Шчыміць рука ад драпін.
Шчымела сэрца (таксама перан.: пра душэўныя перажыванні).
2. Выклікаць адчуванне прыгнечанасці, нуды і пад.
У грудзях ад крыўды шчымела.
|| наз. шчымле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сжа́ться сов., в разн. знач. сці́снуцца;
кулаки́ сжа́лись от возмуще́ния кулакі́ сці́снуліся ад абурэ́ння;
се́рдце сжа́лось сэ́рца сці́снулася.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
размякчы́ць сов., прям., перен. размягчи́ть;
р. воск награва́ннем — размягчи́ть воск нагрева́нием;
р. сэ́рца ла́скай — размягчи́ть се́рдце ла́ской
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)