недагрузі́ць, ‑гружу, ‑грузіш, ‑грузіць; зак.
1. што і чаго. Пагрузіць менш, чым належыць, патрэбна. Недагрузіць тону вугалю.
2. перан.; каго-што. Разм. Заняць працай не поўнасцю, даць працу не ў аб’ёме поўнай нормы. Недагрузіць цэх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
недае́дзены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад недаесці.
2. у знач. прым. З’едзены не цалкам, не поўнасцю. — І добра, Толя. Ты, брат, заўсёды быў маладзец, — сказаў Сяргей Рыгоравіч, зноў беручыся за недаедзены агурок. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прачыні́цца, ‑чыніцца; зак.
Не поўнасцю адчыніцца. Дзверы свірна прачыніліся, і паказаўся дзесьці ўжо бачаны і крыху знаёмы партызан. Янкоўскі. Я не паспела яшчэ добра агледзецца, як адно акно прачынілася і ў ім паказалася Проська. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дазва́ння, прысл.
Зусім, начыста, поўнасцю. Мы салдацкую клятву далі — Знішчыць граніцу крывавую, сцерці дазвання. Куляшоў. З лёгкай рукі Язэпа Дубінца маёнтак пана Паўзуновіча-Валькоўскага згарэў дазвання, і разам з ім згарэла ўся дакументацыя камендатуры. Шашкоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мар’яна ў песні: «Ой, на моры, на марʼяні, на востраві, на кургані, — там бывала старына» (рэч., Доўн.-Зап., Св.), мар’янка ’невялічкі астравок’ (мазыр., Яшк.). Параўн. рус. іркуцк. моря́на (схіл камяністай высокай гары, якая парасла лесам’, ’месца на гары, якое поўнасцю зарасло лесам’. Няясна. Магчыма, лексема ўтварылася з уласнай назвы пэўнага вострава.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прытама́нныя (прытама́нные) ’радня’ (ТС). Укр. притама́нний ’сапраўдны, уласны; родны’, рус. притама́нний, притома́нный ’выразны, дакладны’, дыял. таксама ’сапраўдны; тутэйшы, карэнны’. Слова ўзыходзіць да тур. tamam ’поўнасцю, цалкам, правільна, дакладна’; гл. Корш, AfslPh, 9, 672; Фасмер, 3, 367. У беларускай мове можа быць з украінскай, улічваючы арэал распаўсюджання (гл. ЕСУМ, 4, 580).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
насы́ціць, -сы́чу, -сы́ціш, -сы́ціць; -сы́чаны; зак.
1. каго-што. Накарміць уволю.
2. перан., што. Напоўніць, прасякнуць што-н. якім-н. рэчывам у вялікай колькасці.
Паветра насычана вільгаццю.
3. перан. Поўнасцю задаволіць свае патрэбы, жаданні і пад. (разм.).
Н. сваю цікаўнасць.
4. перан., што. Напоўніць, забяспечыць у вялікай колькасці.
Н. рынак таварамі.
|| незак. насыча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. насычэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дакла́дны, -ая, -ае.
1. Які адпавядае ісціне, правільны.
Дакладная вага.
Д. гадзіннік.
2. Поўнасцю адпаведны ўзору, правілам, патрабаванням.
Дакладная копія.
Д. пераклад.
3. Канкрэтны, вычарпальны, не прыблізны.
Д. ўлік.
Д. адрас.
4. Акуратны, пунктуальны.
Д. выканаўца.
5. У якім асобныя элементы выразна аддзелены адзін ад аднаго.
Дакладныя рухі.
Дакладныя прыёмы.
○
Дакладныя навукі — навукі, заснаваныя на матэматычных метадах.
|| наз. дакла́днасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сы́ты, -ая, -ае.
1. Які наеўся, не адчувае голаду; які поўнасцю здаволіўся.
С. (наз.) галоднаму не спагадае (прыказка). Сытае дзіця.
2. Тлусты, укормлены.
С. вяпрук.
3. Які ўтрымлівае шмат тлушчу.
Сытае мяса.
4. перан. Які жыве ў дастатку, у раскошы; заможны, багаты (разм.).
Сытыя дзялкі.
Сытае жыццё.
◊
Сыты па горла (разм., неадабр.) — з лішкам, дастаткова каму-н. чаго-н.
|| наз. сы́тасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прамаро́зіць, ‑рожу, ‑розіш, ‑розіць; зак., каго-што.
1. Даць замерзнуць наскрозь, поўнасцю замарозіць. Прамарозіць рыбу. // звычайна безас. Скаваць марозам на вялікую глыбіню. Зямлю прамарозіла на паўметра.
2. Разм. Пратрымаць на марозе, холадзе некаторы час. Прамарозіць людзей на вуліцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)