шыне́ль, ‑няля, м.
Форменнае паліто спецыяльнага пакрою, са складкай на спіне і хлясцікам. У гэты час да стала падышоў малады рослы ў вайсковым шынялі хлапец. Сташэўскі. Тады, калі Віктар апранаў новы шынель, гімнасцёрку, ватнікі, яму стала шкада запаснога палка. Навуменка.
[Ад фр. chenille.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Каншля́, конилля ’малады конік’ (ТС), пруж., супонім, ’жарабец’, драг. ’гультшяваты конь, слабы конь’ (КЭС), навагр., баран, каньсля ’тс’ (Федар. Рук.), конная ’невялікі слабы конь’ (Дразд.). Утварэнне з ‑ęi‑ суфіксам (konbk‑ę); ‑л‑ < -/-. Параўн. бел. канна, канно ’слабы, мізэрны конь’ (Япк. 1, Сцяц.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
маладзі́ць, ‑ладжу, ‑лодзіш, ‑лодзіць; незак., каго-што.
Надаваць больш малады выгляд. Гадоў .. [рыбаку] было можа трыццаць з гакам, але твар быў да чарнаты загарэлы і гладка паголены, і гэта прыкметна маладзіла яго. Чыгрынаў. Цёплы духмяны вецер .. малодзіць шчокі і весела плюшчыць вочы. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пло́дны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да плода (у 1 знач.).
2. Які пладаносіць; здольны прыносіць плады. Побач з дваром раскінуўся плодны, хоць яшчэ малады сад. Дамашэвіч.
3. Які хутка размнажаецца, пладавіты. Тут панавалі з даўніх дзён палын ды плодны пырнік. Дудар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
укаране́ць, ‑ее; зак.
Разм.
1. Пусціць глыбока карэнне.
2. перан. Трывала замацавацца дзе‑н., атрымаць шырокае распаўсюджанне (пра погляды, звычаі і пад.). [Шэмет:] — Ты яшчэ [Мацвей] малады, яшчэ можна ўсё што хочаш з сябе зрабіць. А з гадамі таго, што ўкаранее, калом не выб’еш. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фура́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.
Галаўны ўбор з аколышам і казырком; форменная шапка. На салдатах не было пагон, на фуражках былі намаляваны пяцікутныя зоркі. Самуйлёнак. Ад Янукевіча выйшаў малады вайсковец у светла-сіняй фуражцы з малінавым аколышам. Хадкевіч.
[Польск. furażerka.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Маладзе́ж, маладзя́ж (м. і ж. р.), маладзя́ш, маладзёж, мо́лодёж, моладзеш ’моладзь’ (Шат., Яруш., ТС, Жд. 1; КЭС, лаг.; Сцяц., Пан., Сл. ПЗБ; дзярж., КЭС), хойн. малодзе́жа (зб.) ’тс’ (Мат. Гом., ТС), паўн.-усх. маладзёж ’непакладаная скаціна’, маладзяжынка ’тс’ (КЭС). Укр. моло́діж, рус. мо́лодежь, молодёжь, молодёжа, цвяр. молодяжь, польск. młodzież, чэш., славац. mládež, славен. mládež, серб.-харв. мла́деж, макед. младеж ’тс’, балг. младеж ’тс’, ’малады чалавек’. Прасл. moldežь ’маладое’, ’маладыя людзі’, ’маладыя жывёлы’. Да малады́ (гл.). Бел. форма на ‑ёж, відаць, пад уплывам рус. мовы. З рус. мовы і прыметнік маладзёжны ’які складаецца з моладзі’, ’прызначаны для моладзі, адносіцца да моладзі’ (ТСБМ, Крукоўскі, Уплыў, 63).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыпе́лы (трыпэ́лый) аргат. ‘малады’ (Бел. дыял. 1). Параўн. рус. смал., пск. трипёлый ‘тс’ (Дабр., СРНГ). Куркіна (Диал. структура, 110), зыходзячы са значэння ‘неакрэплы, нябіты’, звязвае з асновай *trip‑, параўн. славен. tripati ‘міргаць, дрыжаць’, літ. trỹpti ‘тупаць нагамі’ і інш., што няпэўна. Хутчэй да папярэдняга слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ка́ша, -ы, мн. -ы, каш, ж.
1. Густая страва са звараных круп.
Манная к.
Аўсяная к.
2. перан. Разрэджаная маса чаго-н., падобная з выгляду на гэту страву.
Снег ператварыўся ў кашу.
3. перан. Беспарадак, неразбярыха.
У яго ў галаве к.
◊
Бярозавая каша — розгі або дубец, рэмень і пад.
Заварыць кашу — распачаць якую-н. непрыемную, клапатлівую справу.
Кашы не зварыш з кім — не дагаворышся з кім-н., не зробіш справу.
Мала кашы еў — малады, нявопытны, недастаткова дужы.
|| памянш. ка́шка, -і, ДМ -шцы, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бярэ́знік, ‑у, м., зб.
1. Бярозавы лес, хмызняк. На тым баку [рэчкі] бялеў малады бярэзнік, напалову затоплены веснавой паводкаю. Грахоўскі. Ходзіць ён [казёл] па ельніку, Бродзіць па бярэзніку, — Ні капусты, ні салаты Не знаходзіць барадаты. Якімовіч.
2. толькі адз. Бярозавыя дровы, будаўнічы матэрыял з бярозы. Навазіць бярэзніку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)