жарсцвя́к, ‑а, м.

Камень, які лёгка рассыпаецца на жарству. // Жарства. Цячэ вадзіца тая, Бруіцца ручайком. Навіны сабірае, Шаруе жарсцвяком. Калачынскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

каме́я, ‑і, ж.

Камень або ракавіна з мастацкай разьбой, якія выкарыстоўваюцца для ўпрыгожвання ў брошках, пярсцёнках. // Брошка з такім упрыгожаннем.

[Іт. cammeo.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кру́кам, прысл.

У сагнутым стане, нагадваючы крук. Крукам выгнуўшы спіну, [чалавек] з-пад ног вырывае камень і кідае ў камяніцу. Скрыган.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ны́рачны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да нырак. Нырачныя сасуды. // Які ўтвараецца ў нырках. Нырачны камень.

•••

Нырачная лаханка гл. лаханка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шахцёр, ‑а, м.

Горнарабочы, які працуе ў шахце. Аднойчы на змене, Прайшоўшы забой, Шахцёры спачыць там Прыселі на камень. Броўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Лазок ’грузіла ў рыбалоўных снасцях’ (Крыв.), лазні ’грузіла сеткі з каменьчыкаў’ (Браім, 42), укр. глазки ’алавяныя грузілы ў невадзе’. Да прасл. glazъ ’камень’. Параўн. польск. głaz ’камень, кавалак скалы’, ст.-чэш. hlazec ’від каменя’. Узнікла ў выніку страты пратэтычнага g‑ (Петлева, Этимология–76, с. 53).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Магні́т ’цела, якое мае ўласцівасць прыцягваць да сябе жалезныя, стальныя прадметы і адштурхоўваць некаторыя іншыя’ (ТСБМ, Бяльк.). Запазычана праз рускую або яшчэ праз ст.-рус. мову са ст.-грэч. λίθος Μαγνῆτις ’камень з г. Магнезія’, ст.-рус. магнитъ камень (Праабражэнскі, 1, 500; Фасмер, 2, 556).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

укі́нуць сов.

1. бро́сить, вбро́сить, вки́нуть;

у. ка́мень у я́му — бро́сить (вбро́сить, вки́нуть) ка́мень в я́му;

2. (в пищу) положи́ть;

у. у чай кава́лачак цу́кру — положи́ть в чай кусо́чек са́хару

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Сардані́кс ’каштоўны камень з малочна-белымі і бура-чырвонымі палоскамі; разнавіднасць агату’ (ТСБМ). З ц.-слав. сардониксъ, сардоникии, якое з грэч. σαρδόνοξ ’тс’, г. зн. ’камень з Сард, у Лідыі’ (Мацэнаўэр, 304; Фасмер, 3, 605). У сучаснай беларускай мове, відаць, з рус. сардоникс, параўн. Крукоўскі, Уплыў, 73.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бу́лькнуць, ‑не; зак.

1. Аднакр. да булькаць.

2. Разм. Упасці ў ваду, утварыўшы характэрны гук. Камень булькнуў і пайшоў на дно.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)