дуэ́ль, -і, мн. -і, -ей, ж.
1. Паядынак дзвюх асоб пры секунданце з выкарыстаннем зброі як спосаб адстойвання годнасці і асабістага гонару.
Выклікаць на д.
Забіты на дуэлі.
2. перан. Барацьба, спаборніцтва двух бакоў.
Шахматная д.
Артылерыйская д. (перастрэлка).
|| прым. дуэ́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
эмфа́за, -ы, ж. (спец.).
1. У літаратуры: узмацненне эмацыянальнай выразнасці мовы, якое дасягаецца зменай інтанацыі і выкарыстаннем парадку слоў і розных рытарычных фігур.
2. У лінгвістыцы: спосаб артыкуляцыі, які стварае напружанасць у гучанні некаторых зычных гукаў.
|| прым. эмфаты́чны, -ая, -ае.
Э. націск.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лад², -а і -у, М -дзе і ў ладу́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. -у. Спосаб пабудовы гукарада, арганізацыя музычных гукаў.
2. -а. Папярочнае дзяленне на грыфе струнных музычных інструментаў.
3. мн. Клавішы гармоніка, духавых інструментаў.
Перабіраць лады.
|| прым. ла́давы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Нарошча ’спосаб, прыём, метад’ (полац., Нар. лекс.), нарошч ’раз, спосаб’ (міёр., Нар. сл.), наро́шчы мн. ’прыступы’, параўн.: «Зуб разбалеўся, учора трыма нарошчамі як уздымецца боль…» (мядз., Нар. словатв.). Няясна; наўрад ці ад нараста́ць ’узрастаць, з’яўляцца зноў і зноў’, хаця апошні прыклад мог бы сведчыць у карысць такога паходжання слова, параўн. наварат ’прыём, заход’. Магчыма, да *orzčęti ’пачаць’, параўн. балг. начин ’спосаб’ (*načęti ’пачаць’) і пад., або да ра́ска ’столка’ (міёр., Нар. сл.) з пераходам а > о пад націскам тыпу штаны/штонікі і чаргаваннем тыпу доска/дошчка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гідрамеханіза́цыя, ‑і, ж.
Спосаб правядзення земляных і гордых работ механізмамі, якія выкарыстоўваюць энергію напорнага воднага струменю, што размывае грунт або горную народу. Гідрамеханізацыя вуглездабычы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чын², -у, м.
У Т адз. л. ў спалучэнні з прыметнікам і займеннікам ужыв. ў знач.: спосаб, прыём; гэта спалучэнне адпавядае прыслоўю са знач. дадзенага прыметніка або займенніка.
Такім чынам.
Належным чынам.
Адпаведным чынам.
◊
Грэшным чынам (у знач. пабочн. сл.; разм.) — трэба прызнацца; на жаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рэ́занне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. рэзаць.
•••
Аўтагеннае рэзанне — тое, што і газавае рэзанне.
Газавае рэзанне — спосаб рэзання металаў пры дапамозе полымя газавай сумесі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ме́скасць ’гарадское палажэнне, спосаб жыцця’ (Нас.). Беларускае. Відаць, штучнае ўтварэнне ад мескі ’гарадскі’ < ст.-рус. мѣский < мѣстский < мѣсто ’горад’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аске́т, ‑а, М ‑кеце, м.
1. У старажытнасці — хрысціянскі падзвіжнік, які знясільваў сябе постам і доўгай малітвай.
2. Вельмі ўстрыманы чалавек, які вядзе суровы спосаб жыцця.
[Ад грэч. asketes — падзвіжнік.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэкалькама́нія, ‑і, ж.
1. Паліграфічны спосаб вырабу пераводных шматколерных малюнкаў для пераносу іх з паперы на шкло, фарфор, паперу і пад.
2. Малюнак, зроблены такім спосабам.
[Фр. décalcomanie.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)