◎ *Пагаловач, поголдвач ’частка папярочных баразён у канцы палетку’ (КЭС., палес., Сл. Брэс.). Да галава (гл.). Семантыку і геаграфію гл. Выгонная, Лекс. Палесся, 49 і наст.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кане́ц, -нца́ м.

1. в разн. знач. коне́ц;

к. па́лкі — коне́ц па́лки;

к. даро́гі — коне́ц доро́ги;

к. го́да — коне́ц го́да;

жыццё яго́ набліжа́ецца да канца́ — жизнь его́ бли́зится к концу́;

шварто́вы к. — мор. шварто́вый коне́ц;

2. чаще мн., перен., разг. коне́ц, смерть ж.;

тут яму́ і канцы́ прыйшлі́ — тут ему́ и коне́ц пришёл;

◊ к.! — ко́нчено;

аддава́ць канцы́ — отдава́ть концы́;

знайсці́ к. — найти́ коне́ц;

адзі́н к. — оди́н коне́ц;

сысці́ на пусты́ к. — дойти́ до ру́чки;

канца́-ме́ры няма́ — конца́-кра́ю (конца́-кра́я) нет;

без канца́ — без конца́; до бесконе́чности;

да канца́ — до конца́;

дайсці́ да канца́ — дойти́ до конца́ (до то́чки);

і к. — и коне́ц, и де́ло с концо́м;

у або́два канцы́ — в о́ба конца́;

хава́ць канцы́ — пря́тать концы́;

канцы́ ў ваду́ — концы́ в во́ду;

з канца́ ў к. — из конца́ в коне́ц;

з усі́х канцо́ў — со всех концо́в;

канца́-кра́ю няма́ — конца́-кра́ю нет;

на благі́ к. — на худо́й коне́ц;

палажы́ць к. — (чаму) положи́ть коне́ц (чему);

не з таго́ канца́ пачына́ць — не с того́ конца́ начина́ть;

па́лка з двума́ канца́мі — па́лка о двух конца́х;

стая́ць да канца́ — стоя́ть до конца́;

зве́сці канцы́ з канца́мі — свести́ концы́ с конца́ми;

да канца́ дзён (сваі́х) — до конца́ дней (свои́х);

канцы́ з канца́мі не схо́дзяцца — концы́ с конца́ми не схо́дятся;

к. — спра́ве вяне́ц — погов. коне́ц — де́лу вене́ц

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

набалда́шнік, ‑а, м.

Надстаўка, патаўшчэнне на верхнім канцы палкі. У руках.. [Бешчат] трымаў пакамечаны Томчакаў капялюш і палку з цяжкім медным набалдашнікам. Бажко. У нядзелю Нічыпар выбіраўся ў горад. Ішоў, пастукваючы лакіраванай палкай з залатым набалдашнікам. Асіпенка.

[Ад тат. балдак — эфес.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лі́нька, ‑і, ДМ ‑ньцы; ж.

Змена верхняга покрыва (шэрсці, пер’я, панцыра і пад.) у жывёл і птушак у пэўныя перыяды. Асенняя лінька ў русака пачынаецца ў канцы верасня і заканчваецца ў першай палавіне снежня. «Весці».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

замы́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Пачаць мыкаць.

замыка́ць, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; незак., каго-што.

1. Незак. да замкнуць.

2. Ісці апошнім, знаходзіцца ў канцы калоны вайсковага злучэння і пад. Замыкаць шэсце. □ Чатыры коннікі замыкалі абоз. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

неруплі́вы, ‑ая, ‑ае.

Які не праяўляе руплівасць нядбайна ставіцца да чаго‑н. На самым канцы [вуліцы] кінулася ў вочы Харошцы сгарэнькая і маленькая хатка, падобная на свіронак у неруплівага гаспадара. Мурашка. // Які сведчыць пра адсутнасць руплівасці. Неруплівыя адносіны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

грудзі́на, ‑ы, ж.

1. Грудная косць, з якой злучаны пярэднія канцы грудных рабрын і часткі плечавога пояса.

2. Верхняя пярэдняя частка вопраткі, якая прыкрывае грудзі. Грудзіна ў рубашцы расшпілілася, і з-пад яе свеціць голае цела. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ціпу́н, ‑а, м.

Хвароба птушак — храсткаваты нараст на канцы языка.

•••

Ціпун на язык каму — нядобрае нежаданне таму, хто сказаў што‑н. непрыемнае, непажаданае. [Мігуцкі:] Пакуль вы надумаецеся, дык немец сцапае вас, як курапатку. [Ганна Якаўлеўна:] Ціпун вам на язык! Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Прыво́рак ’заварот у канцы загона (на роўным месцы)’ (паст., ЛА, 2). Вытворнае ад прыво́рваць, зак. тр. прыара́ць ’узараўшы, далучыць да якога-небудзь поля, участка, заараць’. Гл. араць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

замкну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -нёны і -ну́ты; зак.

1. што. Зачыніць на замок, на ключ.

З. дзверы.

З. хату.

2. каго-што. Памясціць куды-н., зачыніўшы на замок.

З. ката ў каморы.

З. паперы ў скрынку.

3. што. Злучыць канцы, крайнія часткі чаго-н.

З. электрычны ланцуг.

З. кола акружэння.

|| незак. замыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| прым. замыка́льны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).

Замыкальныя мускулы (у малюска).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)