шэ́ргнуць

‘утварыць шоргат’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. шэ́ргну шэ́ргнем
2-я ас. шэ́ргнеш шэ́ргнеце
3-я ас. шэ́ргне шэ́ргнуць
Прошлы час
м. шэ́ргнуў шэ́ргнулі
ж. шэ́ргнула
н. шэ́ргнула
Загадны лад
2-я ас. шэ́ргні шэ́ргніце
Дзеепрыслоўе
прош. час шэ́ргнуўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

шэ́рхаць

‘утвараць шоргат’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. шэ́рхаю шэ́рхаем
2-я ас. шэ́рхаеш шэ́рхаеце
3-я ас. шэ́рхае шэ́рхаюць
Прошлы час
м. шэ́рхаў шэ́рхалі
ж. шэ́рхала
н. шэ́рхала
Загадны лад
2-я ас. шэ́рхай шэ́рхайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час шэ́рхаючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

паша́маць

‘паесці чаго-небудзь і без прамога дапаўнення; утварыць шоргат’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. паша́маю паша́маем
2-я ас. паша́маеш паша́маеце
3-я ас. паша́мае паша́маюць
Прошлы час
м. паша́маў паша́малі
ж. паша́мала
н. паша́мала
Загадны лад
2-я ас. паша́май паша́майце
Дзеепрыслоўе
прош. час паша́маўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

пашапо́ртаць

‘утварыць шорах, шоргат, пашукаць, перабіраючы рэчы (пашапортаць ключы, пашапортаць у кішэні, пашапортаць паперамі)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. пашапо́ртаю пашапо́ртаем
2-я ас. пашапо́ртаеш пашапо́ртаеце
3-я ас. пашапо́ртае пашапо́ртаюць
Прошлы час
м. пашапо́ртаў пашапо́рталі
ж. пашапо́ртала
н. пашапо́ртала
Загадны лад
2-я ас. пашапо́ртай пашапо́ртайце
Дзеепрыслоўе
прош. час пашапо́ртаўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

пашаро́хаць

‘утварыць шорах, шоргат (пашарохаць у шафе); павярнуць што-небудзь (пашарохаць стол, дровы ў печцы)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. пашаро́хаю пашаро́хаем
2-я ас. пашаро́хаеш пашаро́хаеце
3-я ас. пашаро́хае пашаро́хаюць
Прошлы час
м. пашаро́хаў пашаро́халі
ж. пашаро́хала
н. пашаро́хала
Загадны лад
2-я ас. пашаро́хай пашаро́хайце
Дзеепрыслоўе
прош. час пашаро́хаўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

шапо́ртаць

‘утвараць шорах, шоргат, шукаць, перабіраючы рэчы (шапортаць ключы, шапортаць у кішэні, шапортаць паперамі)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. шапо́ртаю шапо́ртаем
2-я ас. шапо́ртаеш шапо́ртаеце
3-я ас. шапо́ртае шапо́ртаюць
Прошлы час
м. шапо́ртаў шапо́рталі
ж. шапо́ртала
н. шапо́ртала
Загадны лад
2-я ас. шапо́ртай шапо́ртайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час шапо́ртаючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ша́стаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. Утвараць лёгкі шум, шоргат.

Шастае дождж па даху.

Ш. сенам.

2. Біць з шумам (разм.).

Ш. дубцом па нагах.

3. Хадзіць, снаваць туды-сюды з мэтай што-н. выгледзець, украсці і пад. (разм.).

Ш. па лесе.

Не трэба ш. дзе не след.

4. што. Рэзаць (разм.).

Ш. сала нажом.

|| наз. ша́станне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ша́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. (разм.).

1. Шуснуць, шмыгнуць куды-н.

Ш. у гушчар.

2. 3 шумам, хутка ўпасці, зляцець.

Дрэва шаснула на зямлю.

3. Моцна стукнуць па чым-н. або з энергіяй праявіцца ці хутка зрабіць што-н.

Ш. палкай па дошцы.

Ш. нажом па мясе.

Ш. талерку (пабіць). Шаснуў дождж.

Шаснула куля над галовамі.

4. Утварыць шоргат, глухі шум.

Нешта шаснула ў кустах.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шо́ргаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. Утвараць шоргат, з шумам праводзіць чым-н.

Шыны аўтамабіляў шоргалі па асфальце.

Ш. мятлой па тратуары.

2. чым і без дап. Хадзіць, не падымаючы ног.

Не шоргай ботамі.

Хопіць ш. па хаце.

3. Шукаць навобмацак, мацаць.

Ш. упоцемку па дзвярах.

|| аднакр. шаргану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ і шо́ргнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| наз. шо́рганне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Пры́шамець (prysamic) ’нядобрая прыкмета (?)’: heia prysamić niejkaja, kali kury stali jesci na hradach cybulu (Варл.). Звязана з прыхамаць (гл.). Вытворнае ад шамятаць ’шастаць, шамань’ (гл.), шэмет ’шум, шоргат’, параўн. балг. шемет ’замарока’. Да фанетыкі параўн. славац. chomratťšomrať ’бурчаць’, што сведчыць аб іх пеяратыўным характары (Махэк₂, 611).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)