цямне́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -е́ецца; незак.
Тое, што і цямнець (у 2 і 3 знач.).
|| зак. сцямне́цца, -е́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
темне́ть несов., в разн. знач. цямне́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цямне́цца, ‑еецца; незак.
Тое, што і цямнець (у 2, 3 знач.). Ужо цямнелася, як Сілівон пакінуў пажарышча. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ме́ркнуць, -ну, -неш, -не; ме́ркнуў, -нула і мерк, -кла; -ні; незак.
1. Траціць паступова яснасць, бляск; цямнець.
Зоркі меркнуць.
2. перан. Траціць сілу, славу, значэнне.
Слава меркне.
|| зак. паме́ркнуць, -ну, -неш, -не; паме́ркнуў, -нула і паме́рк, -кла; -ні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Сунажа́ць, суножа́ць ’світаць; цямнець’ (ТС). Няясна. Да *суно́зіць, параўн. суноза (гл.), г. зн. ’злучаць (ноч і дзень)’? Аб сумяшчэнні значэнняў ’світаць’ і ’цямнець’ параўн. сутонне, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жу́хнуць, ‑не; незак.
Страчваць яркасць, цямнець (пра колеры, фарбы). // Страчваць свежасць, сохнуць (пра лісце, траву). На міртах жухне лісце — няма каму паліць. Гілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыме́ркнуць, прыме́ркнуцца ’пра надыход няпоўнага, першага змроку’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), таксама незак. тр. прымярка́ць ’цямнець’ (Нас.), прымірка́ць ’вечарэць, змяркацца, цямнець’ (Бяльк.), зах.-бранск. прымерька́ть ’тс’ (Раст.), сюды ж дзеепрым. прыме́рклы ’змрочны’ (Нас.), а таксама вытворныя назоўнікі прымярка́нне ’надыход няпоўнага, першага змроку; вячэрняя пара’ (Нас., Гарэц.), мн. л. пры́меркі, пры́мрак ’змрок’ (Нас., Байк. і Некр.). Ст.-бел. примрак ’цемра’. Прэфіксальнае ўтварэнне ад ме́ркнуць (гл.). Укр. примерка́ти, примерка́тися ’цямнець, змяркацца’, при́мерки, примерка́ння ’прыцемкі’, стараж.-рус. примракъ ’змрок, цемра’, рус. дыял. приме́ркнуть ’цямнець, пераставаць свяціць’, примерка́ние ’пачатак першай квадры, калі месяца не бачна’, при́мерки ’прыцемкі, змярканне’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тускне́ть разг. ту́скнуть несов.
1. цьмяне́ць;
2. перен. цьмяне́ць; (меркнуть) цямне́ць; га́снуць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
темне́ться разг.
1. безл. цямне́цца;
уже́ темне́ется ужо́ цямне́ецца;
2. (выделяться тёмным цветом) цямне́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пухнец́ь ’пышэць, раз’ядацца’ (слонім., Роднае слова, 2001, 5, 89). Ад пу́хны ’пышны’ (гл.) па тыпу цёмны > цямнець і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)