Verbum

угару́ і уго́ру, прысл. (разм.).

Увышыню, уверх.

Шар падняўся ў.

Дубы ўзнімаюць у. свае цяжкія кроны.

◊

Ісці ўгару (разм.) —

1) атрымаць павышэнне па службе;

2) паспяхова развівацца.

Лапкі ўгору (разм., жарт.) — не супраціўляцца.

като́к², -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м.

1. У будаўніцтве: машына са стальнымі валкамі для ўшчыльнення і выраўноўвання грунту, дарожных пакрыццяў і інш.

2. Круглая драўляная калодка, па якой перакочваюць цяжкія прадметы.

Перакочваць бярвенне на катках.

ця́жкі, -ая, -ае і цяжкі́, -а́я, -о́е.

1. Які мае вялікую вагу або з грузам вялікай вагі.

Чамадан быў вялікі і ц.

Конь ледзь цягнуў ц. воз.

2. Пазбаўлены лёгкасці, хуткасці (пра паходку, рух і пад.).

Нехта набліжаўся цяжкімі крокамі.

3. Які робіць уражанне вялікай вагі; густы, непразрысты.

Цяжкія хмары.

4. Масіўны, грувасткі, вялікі.

Вуліца была забудавана цяжкімі гмахамі.

5. Які нялёгка зразумець; складаны, няясны (пра стыль, мову і пад.).

Аповесць напісана цяжкім стылем.

Ц. пераклад.

6. Моцны.

Ц. ўдар.

7. Які патрабуе высілкаў, нялёгкі для выканання; турботны, складаны.

Ц. абавязак.

Цяжкае жыццё.

Цяжкія часы.

8. Моцны, балючы, глыбокі.

Цяжкая крыўда.

Цяжкая страта.

9. Які доўга і дрэнна ператраўліваецца (пра ежу).

10. Пра ступень хваробы: моцны, небяспечны.

Цяжкая хвароба.

Ц. стан параненага.

11. Які прыносіць клопат, турботы каму-н.

Ц. характар.

12. Змрочны, невясёлы, сумны.

Ц. настрой.

Цяжкія думкі.

13. Удушлівы, непрыемны (пра паветра, пах і пад.).

Ц. дух.

○ Цяжкая атлетыка — комплекс фізічных практыкаванняў па падыманні цяжараў.

Цяжкая вада — ізатопная разнавіднасць вады, у якой звычайны вадарод часткова або поўнасцю заменены цяжкім вадародам.

Цяжкая прамысловасць — прамысловасць па вырабе сродкаў вытворчасці.

Цяжкія металы — металы з удзельнай вагой звыш 5 грамаў.

|| наз. ця́жкасць, -і, ж.

верадзі́ць, вераджу́, вярэ́дзіш, вярэ́дзіць; вярэ́джаны; незак., што (разм.).

Шкодзіць што-н. сабе, натруджваючы, надрываючы, або раздражняць балючае.

В. рукі, спіну.

В. рану.

В. сардэчныя раны (перан.: выклікаць цяжкія ўспаміны).

|| зак. зверадзі́ць, звераджу́, звярэ́дзіш, звярэ́дзіць; звярэ́джаны і разверадзі́ць, -вераджу́, -вярэ́дзіш, -вярэ́дзіць; -вярэ́джаны.

ка́тарга, -і, ДМ -рзе, ж.

1. Цяжкія прымусовыя работы для зняволеных у турмах ці ў іншых месцах зняволення ўзмоцненага рэжыму.

Саслаць на катаргу.

2. перан. Пра цяжкую працу, невыноснае жыццё.

Не работа, а к.

|| прым. ка́таржны, -ая, -ае.

Катаржная праца.

даста́цца, -а́нуся, -а́нешся, -а́нецца; -а́нься; зак., каму.

1. Зрабіцца чыёй-н. уласнасцю, перайсці ў чыё-н. распараджэнне.

Хата дасталася яму пасля бацькі.

2. безас. Перанесці цяжкія выпрабаванні; трапіць у непрыемнасць.

Ну і дасталося ж яму сёння!

|| незак. дастава́цца, -таю́ся, -тае́шся, -тае́цца; -таёмся, -таяце́ся; -таю́цца.