те́мень разг. це́мра, -ры ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

темь разг. це́мра, -ры ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тьма​I прям., перен. (мрак) це́мра, -ры ж., це́мрадзь, -дзі ж.;

◊

тьма кроме́шная це́мра апраме́тная.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

апраме́тны, -ая, -ае.

1. Пякельны, такі, як у пекле.

2. перан. Незвычайны па ступені праяўлення.

Апраметная цемра.

3. у знач. наз. апраме́тная, -ай, ж. Пекла, падземнае царства.

Праваліцца ў апраметную.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цемната́, -ы́, ДМ -наце́, ж.

1. Адсутнасць святла, асвятлення; цемра.

У хаце ц., хоць яшчэ не вечар.

2. перан. Невуцтва, культурная адсталасць.

3. Пра недасведчанага або малаадукаванага чалавека (разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

не́вуцтва ср. неве́жество, неве́жественность ж.;

це́мра н. — мрак неве́жества

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тма ’цемра, змрок, туман; мноства, безліч’ (Нас.), ст.-бел. тма ’цемра’, ’мноства, процьма’ (XV ст., КГС), сюды ж тмець (тмѣць) ’цямнець’, тміць ’марочыць’: не тми моей головы (Нас.), тму́шчы (тму́щий) ’шматлікі’: тмущее стадо погнали воловъ (там жа). Параўн. укр. дыял. тма ’цемра’, тми́ти ’зацямняць, рабіць цёмным’, чэш. tma ’цемра; 10 тысяч’, славац. tma ’цемра’, палаб. tåma ’тс’, славац. tema ’цемень; мноства’, tmina, tma ’цемра’, серб.-харв. та́ма ’мгла, цемра; мноства’, tmȁ ’тс’, балг. тъма́ ’тс’, макед. тмурен ’пахмурны; хмурны’, ст.-слав. тъма ’мноства, процьма’. Гл. цьма.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

змрок, -у, м.

1. Адсутнасць святла, цемра.

З. атуліў прасторы.

2. Няпоўная цемната, прыцемак, пры якім яшчэ можна распазнаваць прадметы.

Вячэрні з.

3. Прыцемак паміж захадам сонца і наступленнем ночы, а таксама перадсвітальны прыцемак.

Перадранішні з.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пагусце́лы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які стаў, зрабіўся густым, гусцейшым. Пагусцелая цемра. Пагусцелы лес.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бескульту́рнасць, ‑і, ж.

Адсутнасць усякай культуры; культурная адсталасць. Навекі адыходзяць у нябыт забабоны, цемра, бескультурнасць. Бярозкін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)